Elektrik Dağıtımında Kaçak ve Kayıpların Düşürülmesi

          Aslında Elektrik dağıtımında kaçak ve kayıp farklı iki kavramı ifade etmektedir. Teknik kayıplar ölçülebilir ve işletme yönetimi ile giderilebilir.

Burada üzerinde durmak istediğimiz konu kaçak elektrik kullanımının düşürülmesi ile ilgili çalışmalardır.

Kaçak elektrik kullanımının tanımı EPDK’nın Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinin 13.maddesinde aşağıdaki gibi tarif edilmiştir.

Kaçak elektrik enerjisi tüketimi

MADDE 13 — (1) Gerçek veya tüzel kişilerin;

a) Dağıtım sistemine veya sayaçlara veya ölçü sistemine ya da tesisata müdahale ederek, tüketimin doğru tespit edilmesini engellemek suretiyle, eksik veya hatalı ölçüm yapılması veya hiç ölçülmeden veya yasal şekilde tesis edilmiş sayaçtan geçirilmeden mevzuata aykırı bir şekilde elektrik enerjisi tüketmesi,

b) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin ilgili mevzuata uygun olarak kestiği elektrik enerjisini, yükümlülüklerini yerine getirmeden dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin izni dışında açması, kaçak elektrik enerjisi tüketimi olarak kabul edilir.

Kaynak:EPDK

Kayıp Kaçak Hedefleri

Bir Elektrik dağıtım bölgesinde mevcut durumu net olarak incelemeden kaçak kayıp oranlarını bir hedef belirterek düşürmeyi taahhüt etmek sonuçta hayal kırıklığına sebep olur.

Kaçak kayıp oranlarını düşürecek hedefler koyabilmek için dağıtım bölgesindeki abone ve abone bağlantı yapıları hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Aynı zamanda enerji alış veriş noktalarının da baradan ölçülenler veya toplayıcı sayaçtan ölçülenler ve çevirme oranlarına dikkat etmek gereklidir. Aksi halde yanlış bilgi ile enerji alış miktarı hatalı olarak ölçülmüş olur ki bu da dağıtım şirketi açısından belki de kayıp olarak gözükecektir. En azından şirketin performansını hatalı olarak yansıtacaktır.

Örnek olarak aynı tüketim miktarlarına sahip ve müşteri portföyü farklı iki bölgeyi ele alırsak;

Yukarıdaki örnek tabloda görüldüğü gibi aynı miktarda enerji alan, fakat satışta ölçüm yönteminde farklılıklar olan iki farklı bölgede görünen K/K oranı % 10 iken, Müşteri tüketimi baradan ölçülen veya yönetmelik gereği %3,5 trafo kaybının faturalar ilave edildiği satışlar dikkate alındığı zaman gerçek K/K oranları çok değişmektedir. Belki dağıtım şirketleri kendilerini toplam K/K oranı üzerinden değerlendiriyorlardır ki bu zaten yönetmeliklerdeki ve EPDK’ya bildirilecek yöntemdir. Fakat 1.ildeki gerçek K/K oranlarına bakarsak % 16 lik bir kayıp söz konusudur.

Kayıp Kaçak ile Mücadelenin Faydası

Kayıp kaçağı düşürmenin faydası burada görülmektedir, bu kayıp oran ne kadar aşağı çekilebilirse şirket için o kadar gelir arttırıcı bir faaliyet olacaktır.

Örnek tablo sadece değerlerin çarpıcılığını göstermek için verilmiştir, burada ölçüm kriterler değiştiği zaman gerçek K/K oranları da oldukça değişkenlik gösterecektir.

En doğrusu kaçak elektrik kullanmayı önleyici tedbirleri almaktır, buna rağmen kaçak elektrik kullanımı hiçbir zaman sıfıra inmeyecektir. Önlemlere rağmen oluşan kaçak elektrik kullanımı mücadelesi de devam edecektir.

Kaçak elektrik kullanımının önlenmesi için her müşterinin ölçü sisteminin mühür altında olması şarttır,  tek başına sayaç klemens kapağını mühürlemek sonuç vermeyebilir, özellikle elektrik panolarında kaçak bağlantı yapmaya uygun bölümler varsa müşterinin bu bölümleri iç tesisat yönetmeliğine uygun hale getirmesi istenir ve elektrik panoları,  yönetmeliğe uygun olarak mühürlenir.

Sayaçlarda klemens kapağını açmadan sayaçlar üzerinden yapılan kaçakları önlemek için okuma ve açma/kesme dönemlerinde gözle görülür bir aksaklık varsa doğrudan şirket yetkililerine bildirilir, gerekirse fotoğraflanır.

Özellikle geçici kabul ve tesisat muayene işlemlerinde müşteri hizmetlerinden konunun uzmanı bir kişi komisyonda bulundurularak denetimi sağlanır.

Kaçak Elektrik Tespiti

Kaçak elektrik kullanımının tespiti genel olarak;

1. Şirket personeli (veya taşeron firma) çalışanları bildirimi,
2. Üçüncü kişilerden telefon, mail gibi iletişim araçları ile bildirimi,
3. Denetimler sırasında şirket elamanlarınca,
4. Şirket veri tabanında yapılan analizler sonucu şüpheli tüketimlerle,

Denetim listeleri oluşturulabilir.

Kaçak elektrik kullanımını tespit etme ve tutanak altına alma kadar önemli bir hususta

İşin takibidir. Kimlerden kaçak kullanım bildirimleri geldi ise hepsini kayıt altına almak ve sonuçları hakkında bildirim sahiplerinin (eğer iletişim bilgilerini vermişler ise) bilgilendirilmesi mutlaka sağlanmalıdır.

Gelen bu bildirimlerin, kaçak elektrik kullanan müşterilerin tespitinde tutulacak kaçak tespit tutanaklarının sonuçlarının takibi, arada kaybolan veya sıra atlayan belgelerin nerede ve hangi birimde takıldığı, tutanakların ve güç tespitinin usulüne göre yapılıp yapılmadığı ve tutanak sonuçları sonuna kadar takip edilebilmelidir.

Bütün bunların takibini bir form tasarımı ile gün ve saat bazında kolayca takip etmek, bu takip neticesinde gerek birimler arasında gerekse birim içinde bir çalışanda takılan veya gözden kaçan belgeleri sonuçlandırarak hem gelir arttırıcı bir çalışma yapmak, hem de birimler arasında zaman, zaman yaşanan sürtüşmeleri ve anlaşmazlıkları fırsata çevirmek mümkündür.

Her birimin ve her çalışanın yaptıkları işin ayrı, ayrı denetlendiğini bilmeleri çalışanlar arasında rekabet ortamını da oluşturur. Başarılı olmak için hiçbir çalışan veya birim işlerini savsaklamaz ve hangi işin ne aşamada ve ne süredir kendisinde kaldığının belli olması nedeniyle motivasyon kendiliğinden artmış olur.

Bu mücadelenin tek başına yeterli olması düşünülemez, müşteri kusuru dışında hatalı ölçümler her zaman olabilir ve bu hatalı ölçümler çoğu zaman yüksek oranda tüketimlerin kaybolması demektir. Bu durumu önlemek için zaman, zaman özellikle akım trafolu müşterilerde ölçü devrelerinin kontrolü ve sayaçların etalon edilmesi gereklidir. Bakıldığında her şey normal gözüken bir ölçü sisteminde arızaların olması muhtemeldir.

Bu uygulamalarda başarılı olmak için öncelikle ölçü sistemleri konusunda çok iyi yetişmiş bir ekibin oluşturulması gerekir, gerek mevcut tesislerde gerekse yeni tesislerde yönetmeliğe uygun cihazların kullanılmasının denetimi, sayaç ayar masası ve etalon konusunda uzman çalışanlar temin etmek veya eğitim yolu ile bilgilerinin güncellenmesi sağlanmalıdır.

Bütün bu yapılan işlemlerin uygun formatta raporlanması ve bir plana göre takibi gerekmektedir.

Coşkun Tezel

coskun.tezel@akillisebekeler.com