Bugün! Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri ile bugünü işleyeceğiz. Hatırlıyorum, seneler önce TV ekranından yabancı filmlerde empoze edilen kimi teknolojik gelişmeleri nasıl da şaşkınlıkla izlerdim. Kimi büyüğümüz “yok be bu kadar da olmaz yani” diyerek karşı çıkıyorlardı. Uzaya yolculuk, insansız araçlar, robotlar, hatta insansı robotlar, tüm hareketlerimizi izleyen sistemler v.b. Nesnelerin İnterneti Uygulamaları Örnekleri ile bugünü işleyeceğiz.
Bugün için bu konular artık bize yabancı değil, hatta daha ilerisini bile ön görmek ve kendimizi hazırlayabiliriz. Gelecekte nasıl bir dünya bizi bekliyor diye merak edenlere Prof. Dr. Michio Kaku nun “Geleceğin Fiziği” ni önerebilirim.
Nesnelerin interneti de tam buna benzer bir olgu olarak karşımıza çıktı. Yakın bir zamana kadar hayal olan bir yapı, 4 G şebekelerinin yaygınlaşmasıyla bir anda hız kazandı ve ardından özel şebekelerde bile kullanılabileceği konuşulmaya, denenmeye ve ticari olarak uygulanmaya başlandığını görebiliyoruz.
Bize neleri katıyor?
Önceki yazımda buna biraz değinmeye çalıştım, ancak özetlemek için; zaman, efor, kaynak, para, hız gibi avantajları karşımıza getirmektedir. Kimi mobil operatör birden fazla nesnelerin interneti yapısı kullanırken, kimi ise tek çözüme doğru yol almaktadır. Teknolojik farkları önceki yazıda belirttim ve bu yazımda uygulamalar üzerinde biraz durmak isterim.
Uygulamalar
Nerede uygulanır sorusu kanımca yanlış, esas sormamız gereken soru, nerede uygulanamayacağı ve yanıtı da burada gizli, nesnelerin interneti (Nİ / IoT) aslında her yerde kullanılır. Trafikte, yolda, hava alanında, iş yerlerinde, gündelik yaşamda, sağlık uygulamalarında saymakla bitmez.
En yoğun uygulamaları ise Akıllı Şehircilik altında görmekteyiz, Toplu Ulaşım, Sokak Aydınlatma Çözümleri, Çöp Toplama, Araç Park Alanları ( parklanma sistemleri), Kişisel bazda bakıldığında Akıllı bina & ev, kişi veya eşya / nesne izleme, depo izleme, bina güvenliği, tarımsal alan yapıları…..
Nesnelerin İnterneti Örnekleri ya da nesnelerin internetine örnekler; akıllı termostat, evcil hayvanınızın IoT sayesinde takibi, akıllı priz, akıllı ev sistemlerinde kullanılan akıllı cihazlar, otomatik olarak veri üreten ve analiz edebilen akıllı cihazlar nesnelerin interneti kavramı içerisinde değerlendirilir.
Gelin bazı uygulamaları olası katma değerleriyle inceleyelim.
Nİ ve Toplu Ulaşım
Toplu ulaşım kullananlar bilir, duraktasınız, bekliyor ve gelen her araç hınca hınç dolu. Arkasından gelen araç farklı bir yönde gidiyor ve bomboş. Bu duyguyu yıllarca Üniversiteye giderken yaşıyordum. Hatta bir keresinde aynı hattın araçları ardı ardına gelmiş, ilki tam dolu, ikincisi boş olmasına karşın halen öndeki araca binmeye çalışan bir grup insan hatırlıyorum…
Farklı uygulamalar olmaz mı?
Vatandaş için Toplu taşıma çözümü
Murat her sabah aynı saatte kalkar ve okula gitmek için yola çıkar. Saatine baktıktan sonra, belediyenin akıllı uygulamasını açar, okul rotasını planlar ve keyifle kahvaltısını evde yapar. Uygulama ona okulda olması gereken saatteki rotayı, aracın kaçta geleceği, aktarma noktası ve bekleme sürelerine kadar hesaplayarak iletmektedir.
Selçuk benzer bir saatte kalkar ve işe gitmeye hazırlanıyor, derken telefonuna bir uyarı gelir, her gün kullandığı rotada ciddi bir aksaklık ve zaman kaybı yaşanabileceği uyarısı gelmiştir, vaktinde işte olması için 15 dk içinde evden çıkması gerektiği uyarısını vermektedir.
Her iki senaryoda hayal değil. Araçların yoğunluk durumları (hem anlık, hem geriye dönük, hem de düzenli olmayan akışlara göre) belirli algoritmalara göre hesapları bugün bile hizmet vermektedir.
Araçlarda kullanılacak hareket sensörleri, trafikte kullanılan araç sayma ve izleme sensörleri, zaman hesaplama motorları navigasyon cihazlarında veya uygulamalarında pek çoğumuz kullanıyor.
Belediyeler de toplu ulaşımı için normal koşullardaki ulaşım süresini vermektedir. Tek eksik kalan anlık değişim ve beklenmedik durumlarda yapılacakları da eklemek.
IoT İle Neler Yapılabilir?
Yapılabilecekler arasında:
- Seyahat süresi planlamak. Saat kaçta nerede olunmalı, buna göre alternatifleriyle birlikte olası rota ve araçların önerilmesi
- Durak uyarı sistemi. Planlanan rotada kullanılacak aracın anlık olarak nerede ve saat kaç gibi nerede olması gerektiği bilgisi
- Hat / Yolculuk kapasite ve kalabalık bilgisi. Kimse aşırı yoğun bir araca binmek istemez. Yoğunluk ve kalabalık bilgisi de paylaşılmaktadır.
- Alternatif rota. Pek çoğu durumda gideceğimiz yönde birden fazla olası seçenek vardır. Programların önerileri GENELDE doğru olmakla beraber, insan doğasını hesaba katması pek olası değil. Değişik rotalar bize bu insan faktörünü dahil etmemizi sağlayacaktır
- Hat anketleri. Memnuniyet, değişiklik önerileri, beklentiler, şikayetler v.b. küçük bir uygulama ile paylaşımı belediyelere ciddi yol gösterecektir.
- Sayısal cüzdan uygulaması. Pek çoğumuzda İstanbulKart bulunmakta ve değişik noktalarda hizmetlerde kullanmaktayız. Sadece ulaşımda değil, kimi durumda değişik hizmetlerde de kullanma olanağı sağlanır. Dijital para olarak değişik alanlarda da kullanımı genişleme olanağı vardır.
- Promosyon ve Kampanyalar. Bugün bile telefonlara bu tarz veriler gelmekte ve sürekli olarak kullanıldığında da avantajlar sunulmaktadır. Bunları belediyelerde kendi hizmet yapılarında teşvik sunmak için kullanacaktır (bazı yabancı ve yerli belediyelerde zaman zaman görülmektedir).
Araç Bilgilerinin Merkeze Gelmesi
Diğer taraftan yolcular dışında belediyelerde kendi içlerinde bazı yararlı verileri kullanarak, planlamalarını ve analizlerini gerçekleştirebilirler:
- Araçların kapasite ve yoğunluk bilgilerini. Saat, gün ve anlık duruma göre veri alınması.
- Hat / araçların durumu. Gidilen mesafe, araçların bakım durumları, araçların arıza veya durum bilgileri, erken arıza algılanması
- Hattın ve aracın analizi. Otobüs kapasitesinin üzerinde mi yolcu ve yük taşıyor, ek araç sevki, düşük yoğunluktaki hatlarda araç azaltılması, yoğun yerlerde artımı, gönderilecek araçlarda ek özelliklerin bulunması v.b.
- Toplanan Gelir. Hesaplanan ve gerçekte toplanan karşılaştırılması.
- Hattın yolculuk süresi. Beklenen ver gerçekleşen, ortalama, günün hangi saatinde ne kadar zaman kullanılmaktadır.
Tüm yukarıda sıralanan bilgileri toplamak için mutlaka sensörler ve bilgi toplayıcı ortamlar gerekmektedir. Şehrin yapısına da bağlı olarak alınması istenen verilerin taşınması, haberleşme altyapısı ise ayrı bir önem taşımaktadır.
Nesnelerin İnternet i yeni bir soluk ve hizmet avantajı sunacaktır.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri – Nİ ve Sokak Aydınlatma Çözümleri
Bugünlerde sokak aydınlatma da en büyük trend LED e geçmektir. Alışılagelmiş basınçlı veya metal içerikli buharlı lambalar yerine LED ler armatürler dahil değişmektedir. Tabi ki çok ciddi bir tasarruf sağlanacaktır (en az %40 olduğu konuşuluyor), ancak LED değişimi yeterli mi? Başka olanaklar da eklenemez mi?
Pek çok “Akıllı Şehir” benzer bir yaklaşımdan sonra aynı soruyu sorarak ek olanakları dahil etmiştir. En önemli özellik ise “Bağlı Aydınlatma” sistemlerin kurulması. Bağlı dan kasıt, uzakta bulunan bir kontrol merkezi üzerinden haberleşme altyapısından da yararlanarak 24 x 7 izlenebilmesi, analiz edillmesi, emre amade durumu hakkında bilgi verilmesi.
IoT ile Akıllı Aydınlatma Özellikleri
Eklenen bazı özellikler aşağıda sıralanmıştır:
- Ampül durumu: ne kadar süre ile yanmış, aktif durumdadır. Ampül de veya devresinde arıza var mı, bakım ne zaman gerekecek veya performansı hakkında bilgi sağlanması
- Tüketim bilgisi: ampül ifade edildiği gibi bir tüketim alışkanlığı gösteriyor mu? Ay sonunda olası fatura ne olacaktır? Değişim veya performans iyileştirmesi gerektirir mi? Gibi sorulara yanıt verilmesi.
- Uzaktan kumanda edilmesi: bugün kimi noktalarda gündüzün dahi yanan ampülleri halen görebiliriz. Bunun değişik nedenleri var, fotosel devresinde sorun olabilir, astronomik saat ayarı bozulmuş, arızalanmış veya devre dışı kalmıştır v.b. bunun önüne geçilmesi veya anlık kararma durumları hakkında veri alabilmek için yeni tip sensörler uygulanır. Sensörler birbirleriyle de iletişim sağlayarak, yanma gereksinimi hakkında bilgi verebilir. Uzaktan da alınacak metroloji verilerden yola çıkarak ampüllerin yanma seviyeleri ayarlanabilir (Dimmer vasıtasıyla).
IoT İle Aydınlatma Direkleri Akıllanıyor
- Akıllı Aydınlatma direği hizmetleri:
- WiFi bağlantısı
- Kamera kontrol (MOBESE olarak da ifade edilebilir) sistemi
- Telefon, Araç v.b. için Şarj noktası
- Kamu anons sistemi (alarm, bilgilendirme, acil durum v.b.)
- Beyaz Masa bağlantı noktası
- Acil Durum Çağırma noktası
- Turist Bilgi servisi
- Sensörler (sel, yağmur, ısı, hava kirliliği v.b.)
- Kapalı Grup Hizmetleri sistemi:
- Kapalı grup veya abonelere özel hizmet sağlanması (kablolu ve kablosuz)
- Saha ekipleri için haberleşme noktası
Konu sadece ampül değişimi değil, bunun çok ötesi, haberleşme, hizmet sunum ve kamu hizmeti de sağlanabilir. Pek çok hizmeti gerçekleştirmek için nesnelerin interneti, geliştirilmiş haberleşme altyapısı ve akıllı hizmet platformu gerektirir.
Bunun bir nokta sonrası ise Güneş panelleriyle desteklenmesi ve enerji dağıtım şebekesinden hemen hemen tamamen bağımsız hale getirmek, enerji depolama sistemleriyle de karanlıkta da enerji sunumu sağlamak.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri – Nİ ve Çöp Toplama
Bir şehrin albenisi sokakların temizliğinden ve hoş kokularından geçer. Bir düşünün bir hafta boyunca sokağınızda çöp toplanmadı, nasıl bir görüntü veya koku yayılır? Bazı durumlarda yer üstünde kalan çöp konteynerleri erken dolar, ancak toplama aracının henüz zamanı gelmediğinden çöpler taşmakta ve kokular yaymaktadır.
Yer altı çöp toplama alanları nispeten daha az sorun olur, ancak her yerde yaygın değil ve alan bakımından da sorun yaşatmaktadır. Peki gün içinde veya akşam iş çıkış saatinde yolunuzu tıkayan çöp konteynerler ile kaç kez baş başa kalmışızdır?
Nesnelerin İnterneti burada da bir soluk getirmektedir. Çöp konteynerlere takılan seviye ölçüm sensörleri, doluluk oranları hakkında bilgi vermekte ve çöp toplama merkezinde alarm verecektir. Seviye ölçüm cihazı doluluk seviyeleri hakkında da kısmi bilgi verecektir. En avantajlı toplama zamanı, en avantajlı rota hesaplaması, en az yakıt tüketimi ve şehirlinin memnuniyetini sağlayacak hizmet sunumu gerçeklenebilir.
Nesnelerin İnterneti burada da bir soluk getirmektedir. Çöp konteynerlere takılan seviye ölçüm sensörleri, doluluk oranları hakkında bilgi vermekte ve çöp toplama merkezinde alarm verecektir. Seviye ölçüm cihazı doluluk seviyeleri hakkında da kısmi bilgi verecektir. En avantajlı toplama zamanı, en avantajlı rota hesaplaması, en az yakıt tüketimi ve şehirlinin memnuniyetini sağlayacak hizmet sunumu gerçeklenebilir.
Çöplerin sınıflandırılmasına yardımcı olan benzeri çözümler için de son kullanıcılara ve şehirlilere daha az çöp çıkartmak için öneriler sunulabilir, daha çevreci yaklaşımlar yapılabilir. Gidilen mesafe, yakılan yakıt ve toplanan çöp miktarı analizleri toplam sağlanan avantajı ve yararı gösterecektir.
Diğer bir yarar da kullanılan çöp araçlarıyla ilgili olacaktır. Araçların kapasiteleri, çalıştıkları bölgeye uygunlukları, performansları v.b. gelecek planlama için çok daha avantajlı olacaktır.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri – Nİ ve Akıllı Parklanma
Pek çok kez aracımı park etmek için dakikalarca zaman geçirip, aynı alanda kaç kez döndüğümü bile hatırlamıyorum. Fena bir durum. Tam buldum yeni sıkıntılar başlar; aracın güvenliği, kamyon geçer de çizer mi, özel park yeri adı altında ciddi ücretler v.b. sıralayabiliriz. Özellikle son dönemlerde akıllı park çözümleri araç sahiplerine ciddi avantajlar sağladığı görünmektedir.
Bunlar arasında sokak veya açık alanda olan noktaların izlenerek, değişik telefon uygulamalarıyla izlenebiliyor, gidilecek yerde boş alan var mı yok mu görülebiliyor. Esas sorun verilen bilgilerin gerçek zamanlı olmadığından, bazı zaman eliniz boş park alanından dönüyorsunuz.
Diğer bir yaşanmış gerçek ise kapalı otoparklarda. Yeşil ışıklı alanlara gelindiğinde aslında o noktada ya araç oluyor (fazla geriye park ettiğinden veya sensör arızalandığından hatalı gösteriyor), boş olan alana giremeyecek kadar dar bir aralık kalıyor (motosiklet ancak sığar) veya doğru çalışmıyor (arızalı gösterge sistemi)
Resmi olarak parklanma alanı olarak seçilen noktalara konulan sensörler üzerinde araç olup olmadığının bilgisini veriyor. Bu hem kapalı ortamda hem de açık alanda sağlanabiliniyor. Tabi ki araç kullanıcılarımızın da duyarlılığı ön plana çıkarak, DOĞRU park etmesi de önemlidir.
Akıllı Parklanma için Kısa bir senaryo:
Deniz sabah işe gittikten sonra acilen bir toplantıya çağrılıyor. Gideceği yerde aracını park edecek bir boş alan var mı diye içinden geçirirken, geçen telefonuna yüklediği ve abone olduğu Akıllı Park programını hatırlar. Hemen programı açar ve yakın yerlerde iki belediye otoparkında yer kaldığını görür, ne yazık ki söz konusu noktalara gittiğinde bunların kısa sürede dolacağını farkına varır. Programın bir anda bir soru ile döner, “park yeri rezervasyonu istermisiniz ?” diye. Deniz, şaşırır ancak sevinir. Belediye ye ait Şehirli Kart sahibi olması nedeniyle kart numarasını girerek, park yerini rezerve eder.
Senaryo bir hayal değil, pek çok şehirde akıllı parklanma ile rezervasyon hizmeti tümleşir ve ilgili araç sürücüsü için rezerve edilir. Hem telefon uygulamasında çıkacak bir barkod veya eşleştirilen Şehirli Kart ile rezervasyon yapılan alana giriş sağlanabilir. Kimi uygulamada abonelik bir sağlanıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir boyutunda büyük şehirlerde şirketlere ait otopark veya kapalı otopark alanları yeterince olmadığından veya ücretleri yüksek olması nedeniyle belediye yönetimindeki otopark alanları abonelik sistemiyle işletilebiliniyor. Ön ödemeli sisteme benzer şekilde aylık bir bedel ödenerek, her türlü belediye otoparkında hem öncelikli hizmet alınabiliniyor, hem de zaman kaybı en aza indirilmiş olur. Hatta her zamanki otopark yerinde daha az kullanılan ancak yürüyüş mesafesindeki başka bir otopark a da yönlendirmeler yapılabilir.
Nesnelerin interneti özellikle gerçek zamanlı bilgi aktarımı, rezervasyon işlemleri, kredi aktarımı v.b. faaliyetleri destekleyecektir. Belediyelere de anlık ve en doğru şekilde gelir durumları kontrolü sağlar. Kaç alanın aktif kullanıldığı ve dolu olduğu analizleri yapılabilir, ek alan gereksinimi için ön analiz sağlayabilir. Planlanma aktiviteleri için destek veri sağlar.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri – Nİ ve Kişi / Eşya İzleme
Nesnelerin internetine ilişkin birkaç kişiye veya kuruma özel hizmet sunumunu da paylaşmak isterim. Kişi / Eşya İzleme de bunlara ait bir başlıktır.
Kişi izlerken pek çok uygulama günümüzde kullanılmakta ve yakın zamanda planlanmaktadır:
- Sağlık Taraması. Yıllar önce BAN (Body Area Network) ile başlayan konsept, bugün deri altında takılabilen akıllı sensörlere kadar gitmektedir. En kolay uygulama tene dokunacak şekilde yapıştırılan yara bandı boyutundaki izleme yastıkları anlık olarak bedendeki değişimleri algılayabilir ve bağlı olunan sağlık kuruluşu ile uygulamalar yapılabilir.
- Yaşlı İzleme. Toplumumuz hızla yaşlanmakta, her ne kadar halen genç nüfus ile öne çıksak da bu olgu yavaşça tersine dönmektedir. Yaşlılar halen evlatlarının yanında yaşarken, kimisi bakıcı ile yaşamak durumundadır veya tek başına kalmaktadır. Bu tür durumlarda yaşlı bireyleri izleme yeni bir avantaj sağlar, kaybolma durumu, sağlık durumu, alarm buton v.b. pek çok uygulama Nİ ile desteklenebilir.
- Çocuk izleme. Yaşlı bireyleri izleme konseptinin benzeri çocuklar için de uygulanabilir. Bu uygulama özellikle oyun parklarda, tatil köylerinde v.b. kullanılmaya başlandı. Telefonunuzdaki uygulama her zaman bilgi sağlar.
- Hayvan İzleme. Yaşlı ve Çocuk bireyler için geçerli olan aynı durum ev hayvanlarımız için de kullanılabilir. Tasmalarına takılan bir verici devamlı izleme olanağı sağlamaktadır. Geçen aylarda 11 yıl önce Fransa da kaybolup, bir anda yeninden ortaya çıkan bir köpeği anlatıyordu. Köpek tasmasındaki verisi sayesinde bulunmuş ve sahibine teslim edilmişti.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri – Konum – Hareket Takibi
- Konum bilgisi. Kaybolan kişilerin bulunduğu yeri hızlı bir şekilde paylaşabilmesi ve bulunmaları için sensörler ciddi avantaj sağlamaktadır. Özellikle pil ömürleri klasik telefonlara göre çok daha uzun olması nedeniyle akıllı telefonlardan kırsal alanda daha güvenli olmaktadır.
- Hareket izleme. Bakıma muhtaç bireylerin ve hayvanların koşulu, ekipleri için, hareketleri izlenmesi gereken insanlara kadar pek çok alanda uygulanabilir. Sadece şunu düşünün, her an saha çalışanlarınızın ne yaptığını bilmek istemez misiniz ? Bugün bile araçlara takılan 2/3/4 G SIM lerle çoğumuz izleniyoruz
- Performans analizi. Yapılan aktivite ile üretilen değer arasındaki çizgi ile performans analizleri yapılabilir.
Nesnelerin İnterneti Uygulama Örnekleri Özet
Bu ve benzeri pek çok uygulama nesnelerin interneti ile çok daha düşük masraflı, gerçek zamanlı, hızlı ve güvenilir elde edilebilir.
Diğer uygulamaların tamamını anlatmaya kalkarsam yazı dizisi sonsuza kadar devam edebileceğinden burada noktalamak isterim. Benzer yaklaşımları depo ve stok analizi, akıllı bina / ev veya bina güvenliği için de düşünebilirsiniz.
Nesneler dile geliyor… hem de hızlı, uzun süreli ve doğru şekilde
Benzer bir başlığı diğer yazılarımda da kullanmıştım. Ancak gerçek anlamda LPWAN teknolojilerin ister lisanslı isterse lisanssız bantlarda, düşük tüketimli, uzun ömürlü, doğruluğu en üst seviyede, güvenli ve çoklu amaçlı kullanılabilir. Özetle kendilerini size anlatmaktadır. Bunları anlamlı hale getirmek ise merkezi yazılımların ve kullanıcının yeteneğine bağlı kalmaktadır.
Nesnelerinizi geleceğe göre hazırlamanız dileğiyle.
5G ve Dikey Sektörler yazımızı da okumanızı öneririz
akillisebekeler.com
Gökhan Yanmaz