Doğru ekileni biçebilmek (Niye Akıllı Tarım?)
Ailemin kökenleri Doğu Anadolu’ya dayanır. Yöredeki pek çok aile gibi geçimini hem tarımdan hem de hayvancılıktan sağlıyor, yazın köyde, kışın ise şehirde geçirirdi. Ben bunların çoğunu hem duyuyor ve yaz tatillerinde ziyarete gittiğimizde öğreniyordum.
Dayım halen tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaya çalışmaktadır. Peki doğru ekini veya ne ekilmesi gerektiğini nereden biliyor, hep düşünmüşümdür. Ekinler hakkında konuşur ve anladığım kadarıyla yıllarca nasıl ve nerelere ekiliyorsa aynen öyle devam etmektedir. Ama neden? Daha iyisi veya daha verimlisi olmaz mı? Her sene aynı ürün mü bereketli olabilir mi? Senelere ve ortam koşullarına göre farklılık gösteremez mi?
Tarımsal Bakımından Yaşadıklarımız
Yukarıdaki gerçeklere bakarak, evet Türkiye’nin pek çok yerinde aynı mantıkla tarımcılık yapılmaktadır. Ekinler yüz yıllardır nasıl ve nereye ekiliyorsa, aynı şekilde ekiliyor, yetişiyor ve toplanıyor. Toprak ne durumda, daha iyi yetişebilen bir şey var mı veya hangi sene ne ekmemiz gerekiyor kimse sormaz, sadece EKER, azalınca da kısmet ve kader denilmektedir.
Ziraat Mühendisleri aslında tam bu iş için varken, sıradan bir çiftçinin Ziraat Mühendislere soru sorduğu, “gel hele mühendis bey, ne ekmeliyim bizim toprağa” diyeni ne duydum ne gördüm. Kanımca bu rakam çok az veya sınırlı bir alanda uygulanmaktadır.
Özetle, ezbere iş yapılıyor.
Doğru yere doğru ekini nasıl anlayabiliriz?
Burada bunca zamandır ekilenler yanlış ekilmiştir demek değil, bilgiyi kullanarak daha doğruyu nasıl bulabiliriz, anlamamız ve buna uygun davranılması getiriyi artırabiliriz noktasına dikkat çekmek isterim.
Mantık olarak kimse toprakta bulunan nemi izlemiyor, sulama en doğru zaman yapılmalı izlenmiyor, toprakta bulunan mineraller aslında hangi ekin için daha uygundur ve ne zaman ekilmeli, yılların verdiği alışkanlıklarla sağlanmaktadır. Gübreleme kimi zaman artmakta, çünkü toprak tek başına yetmiyor, destek duymaktadır.
Peki toprak buğday değil de üzüm için daha uygun olduğunu nasıl anlayabiliriz? Patates ekilen tarlamız aslında bu sene Pancar, seneye de Ayçiçek için daha uygun olduğunu bilmiş olsa çiftçi, nasıl bir karar verirdi? Bildiği şekilde devam edebilir veya aldığı önerileri (birden fazla ürün önerilebilir) dikkate alarak, başka bir ürün ekmeye karar verebilir.
Bütün bunlar için güncel teknolojiler bize yol gösterebilir, ufak bir bilgi yatırımı ve bir Ziraat Mühendisi desteği ile daha iyisini bulma şansımız olabilir. Elbette sonuç gene de bugüne kadar ekilenin ürünlerle aynı bilgiyi verebilir, en azından doğru ürün kullanıldığı doğrulamış olur ve gönül rahatlığıyla ekmeye, normal ortamlarda (sel, hava muhalefeti v.b. dikkate almıyorum) tarımcılığa devam edebiliriz. Gübreleme konusunda az da olsa bilgi verilebilir.
Diğer taraftan ise alacağımız yeni bir bilgi ve öneriyle daha fazla ürün verebilen, maliyeti daha uygun ve geliri daha yüksek olan bir ürüne yönlenme fırsatı sağlanabilir.
Akıllı Tarım ile Ne Nasıl Ekilecek?
Bir teknoloji danışmanı ve Elektrik Mühendisi olarak kimseye ekim teknolojileri hakkında bilgi verme şansım yok, ancak neyi nasıl ekmesi gerektiği konusunda bilgi desteği nasıl sağlanabilir konusunda ip ucu önerilerim olacaktır.
Öncelikle toprak hakkında bilgi alınmalıdır. Toprağın içindekileri anlamamız gerekir. Toprak analiz sensörleri bize toprağın genel özellikleri hakkında bilgi sağlayacaktır. Hangi mineraller var, nem durum nasıl, nasıl değişir (bunun için biraz daha uzun süreli veri gereklidir), durum değişikliğine neden olan bir harici etken olabilir mi v.b. veriler Ziraat Mühendisleriyle paylaşılır, Mühendisler analiz eder ve bize bilgi sağlayabilir.
Mühendislerimizin verdiği ipuçlarından yola çıkarak, ne ekilmeli, nasıl ekilmeli, sulaması ve olası gübrelemesi nasıl olmalı, yapılması gereken ek koruma ve uygulamalar bir rehber veya rapor olarak çiftçilerimize sunabilir, hatta kooperatifler üzerinden de destek sağlanabilir.
Sadece tarım mı?
Akıllı Tarım; Tarla ve tarım için anlatılanı aslında hayvancılık için de söyleyebiliriz. İstediğimiz yerde hayvancılık yapılması mı yoksa en iyi gelişim gösterilen yerlerde mi yapılması daha uygun olur?
Bu nasıl sağlanır? Temelde hayvancılık için en uygun olan ve doğal ortamda (yem dışında çim ve yaylalarda yetişen bitkilerle) beslenmesi hem et hem de hayvansal ürünler arasında bir kalite farkı da yaşanacaktır. En iyi ortamda hayvanların etleri bereketlenir, sütü daha bol ve lezzetli çıkar, daha huzurlu ve mutlu olabilecekleri veriler bize Ziraat Mühendisleri iletebilir. Elbette alışılan görüntülerde büyük ağıl, bir yemleme makinesine bir yandan bağlı, diğer taraftan da süt sağma makinalarıyla süt almak varken, daha doğal koşullarda ürün elde etmek kalite bakımından kanımca değeri tartışılamaz.
Teknoloji tarım ve hayvancılığın da hizmetindedir
Her gün değişik makalelerde ve raporda okuduğumuz teknoloji gelişimleri tarım ve hayvancılıkta da değer sağlamakta, en iyi ürünü en yüksek şekilde nasıl üretilebileceği konusunda bilgi sağlanabilir, daha az maliyetle daha fazla ürün alınabileceğinin anahtarını paylaşılabilir.
Bunları sağlamak için yapılması gereken yatırımlar ise, elde edilecek değerin çok çok altında kalacaktır. İlk yatırım maliyetleri ilgili Oda Birlikleri veya Tarım ve Ormancılık Bakanlığından destek sağlanabilir, fon kurulabilir. Hatta bunların yabancı ürünleri yerinde yerli teknoloji sağlayıcıları üzerinden de alma şansımız var, dolaysıyla yerli teknolojiyi desteklenmesi de söz konusudur.
El birliğiyle teknoloji destekli tarım ve hayvancılık yapılırken, yerli teknoloji desteği de sağlanması tam bir kazan kazan ortamı oluşturabilir. Ziraat Mühendislerine de yeni iş fırsatı sağlanması dikkate alınırsa tam bir 3lü kazan ortamı tasarlanabilir. Ne dersiniz bunu yapamaz mıyız?
Gökhan Yanmaz
Ekim 2020