amazon

Yeni fikir, yaratıcı düşünce, mevcut bir ürünün veya yöntemin yeniden tasarlanması gibi türlü türlü tanımlar yapılmaktadır inovasyon için. Ancak, her neyi kabul ederseniz edin, işin içinde insana/müşteriye dokunan bir şey yoksa bunun kesinlikle inovasyon olmadığından emin olabilirsiniz.

İnovasyonun iki temel yapı taşı vardır biri ‘veri’ diğeri ise ‘çalışma tarzı/yöntemidir’. Verilerle ilgili en inovatif şirketler için hiçbir kaynakta kayda değer bilgiler çıkmaz. Sonuçta hangi firma müşteri verilerini nasıl topladığını, işlediğini ve bunları nasıl kullandığını detaylı anlatır.

Pek tabi burada sadece müşteri verilerinden de bahsetmiyoruz; süreç, makine operasyonları, test, depolama, lojistik sistemler gibi çok çeşitli alanlardaki veriler de aynı çatı altındadır. Bunlar da ürünün pazara ulaşma süresinin azaltılmasından, operasyonel verimliliği arttırarak iç müşteriyi mutlu etmeye kadar çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.

Bir diğer yapı taşı olan çalışma tarzı/yöntemi (“Ways of Working”) ise verinin aksine her raporda karşınıza çıkar ve herkesin kabul ettiği bu yöntemleri pek tabi kimse uygulamaya kalkmaz çünkü hiçbir zaman nereden başlayacaklarını bilemezler.

Bu durum biraz dijital dönüşüm için çeviklik (“Agility”) şart deyip ama bunu nasıl yapılacağını anlat(a)mayan danışmanlara ve raporlara benzer. 

Bu yazı serisiyle basma kalıp söylemleri bir kenara bırakıp, öncelikle “En İnovatif Şirketler” olarak adlandırılan firmaları inceleyeceğim. Bu şirketler ne yapıyor da bu kadar başarılı oluyorlar. ‘Agile ekipleri var sonuçta, ondan başarılar’ demeden detaylı olarak çevikliği nasıl gördüklerini, çalışma tarzlarının nasıl olduğu, şirket içerisinde kimlerin nasıl destek verdiği gibi konulara gireceğim. Serinin en sonunda da en yaygın kalemleri derleyeceğim.

Bu serinin ilk yazısına da Amazon ile başlayacağım. Unilever ve Netflix ile devam edecektir.

Amazon

Söz konusu misyonu “Dünyanın en müşteri odaklı şirketi olmak” olan bir şirketin CEO’su Jeff abimizden de aşağıdaki cümleden daha aşağısını bekleyemezdik:

“20 yılı aşkın süredir bağlı olduğumuz 3 büyük fikrimiz vardır ve başarılı olmamızın nedeni de budur  – önce müşteri, keşfet/icat et ve sabırlı ol” .

İnovasyon ve büyüme sadece Amazon’un değil bütün şirketlerin en büyük hedefleri arasında yer almaktadır. Ancak, bir şekilde Amazon kendini bu alanda farklılaştırarak birçok makalede/çalışmada kendine yer bulmaktadır.

Amazon’u bu alanda farklılaştıran en büyük yenilikler ise;

Alexa

 1. Alexa: Amazon’un sanal asistanı müşterilerine daha iyi deneyim sunmak için tasarlanmıştır. Sadece bireysel müşteriler için değil aynı zamanda kurumsal müşteriler de Alexa’yı kendi kurumlarında gerek operasyonel iş yükünü düşürmek, gerekse de bir yenilik eklemek için kullanmaktadır.

En yaygın örneği ise Cincinnati havalimanında müşterilere daha hızlı hizmet sağlamak için Alexa’nın entegre edilmesidir. Bir diğer örneği ise Ford araçlarıyla olan entegrasyonudur. Günümüzde bazı İnovasyon Merkezlerinde de Alexa’nın kullanıldığı bilinmektedir. Buradaki amaç tamamen çalışanlara/dış müşterilere daha farklı deneyim yaşatmaktır.

Amazon Pop-up Store:

2. Amazon Pop-up Store: Amazon 2014-2015 yılından beri fiziksel varlığını pop-up mağazalarla arttırmayı hedeflemekteydi. Bu mağazalarda müşterilerini evlerinde gibi hissettirip, ürünler ve onları nasıl kullanabilecekleriyle ilgili yönlendirmeler yapıyorlardı.

Ancak, Nisan 2019 itibariyle 87 lokasyondaki pop-up mağazaları kapatma kararı aldılar. Amazon’un retail stratejisi değiştikçe aldıkları yenilikçi aksiyonlar da değişmektedir.

Amazon Go

3. Amazon Go: İlk olarak Seattle’da tanıtılan ve yeni nesil mağazacılık olarak adlandırılan “Shop and Go” yöntemi müşterilerin ödeme noktalarında vakit kaybetmesinin önüne geçerek bir app aracılığıyla müşteri deneyimini iyileştirmeyi amaçlamıştır.

Amerika’daki müşterilerin 41%’i nakitsiz ödeme yöntemini tercih etmektedir ve nakitsiz toplum oluşumu Amerika ve hatta Türkiye dahil birçok ülkede yaygınlaşmaktadır. 

Ancak, bütün müşterilerin bu mağazalardan yararlanamaması ve haksız rekabet yarattığı nedeniyle ABD eyaletlerinde (New Jersey ve Philadelphia) yasaklanmaya başlandı. Amazon’un bu durumu bir şekilde çözeceğinden hiç şüphe yok, ancak bu durum bize bir şeyi düşündürtmeli. Amazon dahi olsanız, zamanın ötesinde bir yenilikçi fikri hayata geçirmeye kalkarsanız bir noktada hizmetin tutundurulması yönünde zorluklarla karşılaşırsınız. Burada Amazon değil de başka bir firma olsaydı, çıkartılacak yasal düzenleme ile bu teknolojinin kullanılmasını bile yasaklayabilirlerdi.

Amazon dahi olsanız, zamanın ötesinde bir yenilikçi fikri hayata geçirmeye kalkarsanız bir noktada hizmetin tutundurulması yönünde zorluklarla karşılaşırsınız. Burada Amazon değil de başka bir firma olsaydı, çıkartılacak yasal düzenleme ile bu teknolojinin kullanılmasını bile yasaklayabilirlerdi.

Prime Now

4) Prime Now: Bazı bölgelerde ve kısıtlı sayıda ürün için Amazon, müşterilerine sipariş verdikleri ürünü 2 saatte kapılarına bırakacağının garantisini veriyor ve bunun için ek ücret talep etmiyor. Eğer müşteri 1 saat içerisinde teslimini talep ederse sadece $7.99 ödüyor.

Dash Button- Tek Tıkla Sipariş

5) Dash Button – Tek Tıkla Sipariş: Müşterilerin en çok sipariş verdiği ürünler için vakit kaybetmesinin önüne geçmek için ortaya çıkardığı inovatif bir üründür. Tek tıklamayla istediğiniz ürün için sipariş geçebiliyorsunuz. Şimdilik sınırlı sayıdaki ürünler için geçerlidir. (Detaylar için tık tık)

Çeşitli M&A projeleri de aslında Amazon’un İnovasyona ne kadar önem verdiğinin bir başka göstergesidir. Örneğin, online kanaldan kitap satıcılığından, günümüzde dünyanın en büyük retailer şirketi olmasının yanı sıra; bulut bilişim ve smart speakers alanında da en iyi şirketler arasında gösterilmektedir.

Online kanallardaki varlığını ispatlamış bir şirketin, kendisi için yenilikçi bir aksiyon olarak offline mağazacılık için Whole Foods’u ($13.7Bn) satın alması gibi.

Örnekleri çoğaltmak gerekirse Ring ($1.8 Bn), Zappos ($1.2 Bn), Twitch ($970 Mn) ve Souq ($580 Mn) başta gelmektedir. Ayrıca, bunlar arasından Zappos’un inovasyon stratejisine yönelik ayrı bir kitap dahi yazılabilir. Amazon’un gerçekleştirdiği M&A’ler için daha detaylı bilgi için CB-Insights’ın raporuna göz atmakta fayda var.

Amazon’un inovasyonu nasıl başarılı bir şekilde yönettiğine detaylıca girmeden önce şunu belirtmek lazım; şirketin CEO’su Jeff Bezos bu çalışmaların sonuna kadar arkasında durmaktadır. Çünkü Jeff abimiz kendi rolünü şirketin inovasyon yol haritasını belirleyen kişi olarak görüyor. Bu durum bile İnovasyon yönündeki en büyük engellerden birçoğunu ortadan kaldırmaktadır.

Şimdi 3 ana başlıkta diğer yöntemlere girelim.

Yazmaya Dayalı Kültür

Akla gelen ilk yaratıcı fikirlerin olgun olmadığını hepimiz düşünürüz/biliriz veya bunu dile getirirsem gülerler endişesini hepimiz taşırız. Ancak, bunları daha olgun haline getirmenin bir yolu yazmaktır.

Bunun farkında olan Amazon, yöneticilerin kariyerlerinin başında yazma yeteneğine odaklanıyor. Aslında bunu biraz da hikaye anlatıcılığıyla da bağdaştırabiliriz. İnovatif fikirleri kabullendirmenin zor olması bir yana dursun, bunu karşıdaki insanlara anlatmak da bir o kadar zordur.

Sadece Türkiye’ye özgü olmayan, “Eğer bir şey çalışıyorsa, onu düzeltme” zihniyeti maalesef birçok yöneticiye sinmiştir. Bu nedenle onları ikna etmek için iyi bir hikaye anlatıcı olmak gerekir. Bunun da yolu, yazıp beğenmeyip tekrar ve tekrardan yazmaktan geçer.

Fikirlerinizi rahat bir şekilde kağıda dökebiliyorsanız, bunu karşınızdakine de rahat bir şekilde aktarabilirsiniz. Hatta, yazarken aklınıza her türlü karşı argümanlar da gelecektir ve bu argümanlara karşı verebileceğiniz yanıtları da bu sırada tasarlayacaksınız.

Pek tabi yazmak tek başına yapılan bir aktivite değildir, yazdıklarınıza gelen geri bildirimlerle onu bir üst noktaya taşırsınız. 

Yeni Nesil Toplantılar

Eğer bir beyaz yakalıysanız eminim “Toplantı yapmaktan bugün de çalışamadık” cümlesini hayatınızın bir döneminde kurmuşsunuzdur. Bunun bir de istatistiksel boyutuna bakalım; MIT’nin “The Science and Fiction of Meetings” adlı araştırmasında günümüzde yöneticiler haftada ortalama 23 saatlerini toplantıda geçirirken, 1960’larda bu sürenin 10 saatten daha az olduğu ortaya konulmuş. 

Bu nedenle toplantılar olabildiğince az kişiyle (“Two Pizza Teams”), ve ilk önce hazırlanan kısa notun okunmasıyla başlar. Daha sonra, katılımcılar akıllarına ilk gelen düşüncelerini paylaşır, sorularını sorar ve bu yeni fikirle ilgili daha derinlemesine incelemeler başlar.

Ve en önemlisi yöneticiler herkesi dinledikten sonra konuşur. Aksi takdirde önden fikrini dile getiren yöneticiler olunca, ister istemez çalışanlar bu durumdan etkilenip fikirlerini dile getirmiyorlar ya da inanmadıkları düşünceleri üst yönetime yakın durmak için sahipleniyorlar. ”Hızlı hareket etmek için Yavaş gitmelisiniz” aslında tam da burası için geçerli, çünkü “Prime Now” hizmetinin 1 sayfalık kağıt halinden servis haline dönüşmesine kadar 111 gün geçmiştir. 

Kültürün ve Deneyimin Birlikte Evrilmesi

Şu bir gerçek ki her şirketin kendine ait bir stratejisi vardır. Bu stratejiler de şirketin potansiyeline yani çalışanlarına göre de evrilir/olgunlaşır. IBM’in kendi stratejisiyle uyumlu belirlediği metodolojilerin, Google’unkilerle aynı olacak diye bir şart yoktur.

Ancak, bizim ülkemizde ise durum biraz farklıdır. A firması bir şey yapıyorsa, biz de yapmalıyız gibi yanlış yaklaşımlarla karşılaşıyoruz. Keza Amazon da kendisi için en doğru olduğu yöntemleri uyguluyor.

Amazon CEO’su Jeff abimizin yatırımcılara gönderdiği yazıda da dediği gibi “ Amazon olarak hiçbir zaman uyguladığımız yöntemin en doğru yöntem olduğunu iddia etmedik – bu sadece bizim sahiplendiğimiz yöntemdi- ve bunun için bizlerle kafa dengi insanları işe aldık. Bizlerin yöntemini anlamlı ve değerli bulan insanları…” 

Kurum için İnovasyon bu kadar önemliyse, kültürünüzle örtüşmese de, yeni değerler katacak insanlara kapınızı açmakla başlamalısınız işe. Yukarda bahsettiğim akla gelen fikirleri yazmayı ve bunları toplantılarda belirli metotlarla uygulayan başka şirketler de çıkar.

Ancak, neden onlar başaramıyorlar da Amazon başarabiliyorun cevabı işte bu kültür ile deneyimin birlikte evrilmesiyle sağlanır. Şirketin İnovasyon kültürünü yayması için mevcut çalışanlarını eğitmesi bir yana aynı zamanda içeride kendilerinin bu vizyonuyla uyumlu çalışanlara da istihdam oluşturmaları gerekmektedir.