elektrik sayaçları

Ön Ödemeli Elektrik Sayaçlarında Uygulama Sorunları gün giderek artıyor!Ön ödemeli elektrik sayaçlarının kullanımının Elektrik Dağıtım Şirketleri tarafındaki etkilerini incelemek gerekirse; bu uygulamanın dağıtım şirketleri için olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktadır.

1.Olumlu Etkiler;

1.1. Geleneksel uygulamalarda müşterinin elektrik kullanımına başlamasının veya herhangi bir faturalama döneminden sonraki ortalama otuz günlük[1] tüketimin ardından sayaç okunarak ve 10 günden az olmamak üzere bir[2] ödeme süresi ilave edilerek düzenlenen bir fatura müşteriye ulaştırılır.

Bu durumda enerjinin kullanılmaya başlamasından sonra en iyi ihtimalle 30-40 sonra tahsilat gerçekleşmiş olur.

Ön ödemeli elektrik sayacı kullanımında ise;  müşterinin enerjiyi kullanmaya başlamasından yukarıda da belirtildiği gibi en az 30 gün önce ön ödemeli olarak tahsilat gerçekleşmiş olur.

1.2 Ön ödemeli sayaç kullanımında borcunu ödemeyen bir müşteri söz konusu olmadığı için borçtan açma/kesme işlemi gerçekleşmeyecektir. Bu durumda elektrik dağıtımı şirketi açısından istihdam avantajı sağlayabilecektir.

Ön Ödemeli Elektrik Sayaçlarında Uygulama Sorunları ile Oluşana Olumsuz Etkiler

2.Olumsuz Etkiler;

2.1 Tüketimlerin Tahakkuka Bağlanması;

2.1.1. Bilindiği gibi elektronik elektrik sayacı kullanan müşteriler talep ettikleri takdirde; çok zamanlı tarife kullanarak enerji tüketimlerinin zaman dilimlerine göre farklı fiyatlardan hesaplanma hakkını kullanabilmektedirler.

Ön ödemeli sayaçların kullanılması durumunda ise tüketim zamanlarına göre farklı tarifeler kullanılması mümkün olsa da; elektrik enerjisinin daha pahalı olduğu pik saatlerinde müşterinin yoğun tüketimi olduğu zaman müşterinin almış olduğu kredinin daha erken biteceği anlamına gelecektir.

Bu durum ise müşteri tarafında sıkıntı olabilecektir.

2.1.2. Ön ödemeli elektrik sayacı kullanan müşterilerin tüketimlerinin fiyatlandırılmasının en sorunlu olduğu müşteri grubu ise; reaktif enerjisi ölçümü yapılması zorunlu olan üç fazlı ve yönetmelikle belirlenmiş olan bağlantı gücüne sahip abonelerdir.

Bu müşterilerin kompanzasyon tesislerindeki röle, kontaktör veya kondansatör v.b gibi donanımların herhangi birinde geçici bir arıza olması durumunda; indüktif veya kapasitif reaktif oranların yönetmelikte belirtilen oranların üzerine çıkması ile aşılan oran yürürlükteki tarifeye uygun olarak fiyatlandırılmalıdır.

Fakat ön ödemeli sayaçlarda bu oranların belki bir iki günlük aşımı ile; fatura dönemi aşımı ayırt edilemeyeceğinden hesaplamaların doğru yapılması mümkün değildir.

Buradaki akla en yakın çözüm ise bir dönem sonraki kart dolumu sırasında bir önceki aya ait tüketim bilgileri görülerek varsa reaktif tahakkuk ile bir önceki dönem reaktif bedellerinin tahsil edilmesi olacaktır. Bu sistem de uygulama olarak verimli değildir.

2.1.3 Sayaçların değiştirilmesi,

Ön ödemeli bir sayaç sistemi kurulması düşünülen bölgede mevcut elektromekanik ve elektronik tüm sayaçların değiştirilmesi gerekecektir. Bu operasyon ise dağıtım şirketi açısından istihdam yükü getirirken, sayaç maliyetlerini karşılayacak olan tüketiciler için ise ekstra bir maliyet demektir.

2.1.4 Tüketimlerin Ölçülmesi;

Ön ödemeli elektrik sayaçları ile yürütülen PSH (Perakende Satış Hizmetleri) işleminde dağıtım şirketleri her ne kadar satıştan önce müşterinin kullanacağı elektrik enerjisi bedelini peşin olarak tahsil etmiş olsa da, bir dağıtım şirketinin yükümlülüğünün önemli bir bölümü olan elektrik enerjisi satışının gerçek zamanlı olarak ölçülmesi ön ödemeli sistemle mümkün olmamaktadır.

Bir dağıtım şirketi müşterilerinin tüketimlerine sunmak üzere Teiaş,  Otoprodöktör firmalar veya kojenerasyon firmalarından almış oldukları enerji miktarını ay esaslı olmak üzere ölçmektedirler.

Bu nedenle sorumluluk bölgesindeki kayıp/kaçak oranlarını tam tespit edebilmek için müşterilerinin tüketimini de ay esasına göre ölçmek durumundadırlar bu durumda;

Aldığı krediyi bir aylık zaman diliminden daha uzun bir sürede tüketen müşterinin abonman kartına, bir önceki ile bir sonraki kredi yükleme zamanının bir aydan daha uzun bir süre olduğu durumlarda, dağıtım şirketi müşteri tüketimlerini uygun zamanda ölçemediği için ay içerisindeki kayıp/kaçak oranlarını gerçek zamanlı olarak tespit edemeyecektir. Bu konu da şirketler için tercih edilen bir durum olmayacaktır.

Coşkun Tezel

coskun.tezel@akillisebekeler.com