Nesnelerin yapay zekası konuşulan bugünlerde nesnelerin interneti alanındaki girişimlerin; ortak özelliklerini, ayrıştıkları noktaları, IoT projeleri neden başarılı ya da başarsız oldukları hakkında kendi görüşlerimi kısaca paylaşmaya çalışacağım.
Ülkemizde girişimcilik ekosisteminin birçok kuluçka merkezi yer almaktadır. Bunlardan en bilinenlerden biri olarak İTÜ Çekirdek Kuluçka Merkezinde; 5G ve IoT alanından elimden geldiğince mentorluk yapmaya çalışıyorum. Bu vesile ile IoT alanında halen öğrenmem gereken çok şey olduğunu görmekle birlikte; yerli ekosistemin geleneksel iş modellerine nasıl bağlı kaldığını gözlemleme fırsatı da yakalamış oluyorum.
Bu sebeple IoT teknolojilerinin beklentiyi karşılama anlamında itibarının pek de iyi olmadığının farkındayım. 5G Stratejilerinde bahsettiğimiz gibi burada IoT projelerinin lokomotifinin ‘Prestij’ olduğu yönündeki algı bir hayli yüksek.
Aslında araştırmalara bakıldığında bu algının yersiz olmadığı anlaşılıyor. Örneğin en güncel araştırmalarından biri olan Why IoT Projects Fail, Beecham Research, 2020 raporu; bu konuda ilgi çekici istatistikleri paylaşıyor. Bir diğer ilginç olan da IoT platform dünyasında Gartner’ın Magic Quadrumunda üst sıralara yer verdiği; Cumulocity IoT Platformu sağlayıcısı Software AG sponsorluğunda yapılmış olması.
Tablonun en çarpıcı mesajı %58’lik bir oran IoT Projelerinin başarısız bulunması ile birlikte; sadece %12’lik bir oranda tamamen başarılı bulunmuş olması.
Covid-19 Etkisinde Dijital Dönüşüm ve IoT Yatırımları yazımızda GSMA raporundaki çarpıcı istatistikleri paylaşmıştım. IoT projelerinin başarısız olmasının ya da bir başka deyişle IoT projelerinde karşılaşılan en büyük zorluklardan biri; çalışan direncidir. Bu durum aslında her iki taraf için geçerlidir. Tedarikçi tarafındaki çalışan direnci ilgili uygulamanın değer teklifini doğru ve etkili aktaramaması, müşteri tarafındaki direnç de projelerin hayata geçmesini geciktirmesine neden olmaktadır.
Neden IoT’ye ve Dijital Dönüşüme Yatırım Yapılır?
Yeni nesil teknolojiler yatırımlarının alışılagelmiş teknoloji yatırımlarına nazaran daha temkinli verilen kararlardır. Bunun temel sebeplerinden biri de, yeni nesil olarak teknolojinin çoğunluklar önceki nesilin yatırım kararına bağlı olmasıdır. Bu tek sebebi değildir ancak temel sebeplerden biridir. Dijital dönüşüm ve IoT yatırımları yazımızda GSMA raporunun %40’lık oranda çalışan etkisi sebebi ile IoT yatırımlarının yapılamadığı belirtilmişti.
Peki, IoT ve Dijital Dönüşüm Yatırımlarının temek sebepleri nelerdir?
Yatırımların sebeplerini 3 ana başlıkta toplayabiliriz.
- İsraftan Tasarruf – Verimlilik Odaklı Yatırımlar
- Müşteri Tutundurma – Müşteri Deneyimini Artırmaya Yönelik Yatırımlar
- Yeni Gelir Kanalları – Yeni Ürün ve Servisler
İsraftan Tasarruf – Verimlilik Odaklı Yatırımlar
Bu yatırımlar temelinde fiziksel varlıkların dijitalize edilerek verimliliklerinin artırılması yatırımlarıdır. Temelinde işletmenin verimsizliğini azaltma amacı güder. Bir başka deyişle; karanlıkta kalmış ve yetersiz veri kaynakları sebebi ile yüksek maliyetlere yol açan varlıkların kontrol ve kumanda edilerek israftan tasarruf edilmesidir.
Verimlilik odaklı IoT yatırımlarının başlıca örnekler; araç takip, varlık takip, makine takip, enerji tüketim takibi vb IoT projeleridir.
Müşteri Tutundurma – Müşteri Deneyimini Artırmaya Yönelik Yatırımlar
Bu yatırımlar mevcut müşterinizin değişen taleplerine cevap verebilmek ve müşterinizi elinizde tutmak amacı güden yatırımlardır. Böylelikle gelir kaybı riskinizi azaltmanın yanında gelirinizi artırabilecek yeni kanallar da sağlar. Temelinde müşteri deneyimlemesini iyileştirecek IoT Projelerini içermektedir. Ancak öte yandan atlatılmaması gereken konulardan biri de bu yatırımlarının verimlilik odaklı yatırımaları da barındırabileceğidir. Örneğin, AVM’lerde otopark hizmetleri; hangi katta ne kadarlık boş park yeri var bilgisi. Hepimizin hayatını bir nebze olsa kolaylaştırmıştır.
Yeni Gelir Kanalları – Yeni Ürün ve Servisler
Bu başlığı aslında tek başına ayrı incelemek gerekir ancak özet bir şekilde paylaşmak gerekirse; daha önce ilgili firmanın ana iş kalemlerinden biri olmadığı halde yaptığı yatırımları kapsadığı gibi; hayatımızda yer almayan bir ürün ya da servisin sunulmasını da kapsar. Ana iş kalemlerinden biri olmadığı halde; Google’ın Otonom Araç yatırımları ve herhangi telekom operatörünün IoT ve dijital dönüşüm yatırımları yapması buna örnektir. Yeni yani var olmayan bir servisin hayatımıza kazandırılmasına örnek olarak GETİR, UBER, Paylaşımlı Scooter’lar vs örnek olarak verilebilir.
Temelde üç başlıkta topladığımız IoT ve dijital dönüşüm yatırım güdüleri; doğal olarak servis edilen nesnelerin interneti uygulamalarını şekillendirdi.
En Yaygın IoT Uygulamaları
Aşağıda yazdığım uygulamalar tamamen bu içeriği hazırlarken ilk aklıma gelen uygulamalardır. Ancak yerli ekosistemi takip edebileceğiniz kuluçka merkezlerindeki girişimlerin ürün ve servislerine baktığında çok fazla fark bulunmadığını fark edersiniz.
Bir ülkenin girişimci ekosistemi çoğunlukla neye odaklanmışsa; o konuyla ilgili ya bir regülatif karar vardır ya da ilgili pazarın talebi yüksektir. Bakınız, Kovid öncesi Paylaşımlı Scooter girişimleri gibi…
Filo ve Lojistik
- Filo Takibi
- Araç Takibi
- Varlık Takibi
- Okul Aracı Takibi
- Konteyner Takibi
- Kamyon-TIR Takibi
- Akıllı Kabinetler
Akıllı Şebeke ve Sayaçlar
- OSOS
- Enerji Takibi ve Yönetimi (Süzme Sayaç ya da Enerji Analizörü ile)
- Trafo Takibi
- DER Takibi (Dağıtık Enerji)
- Reaktif Enerji Takibi (Kompanzasyon)
- Bina Enerji Yönetim (Akıllı Binalar)
- Enerji İletim Sistemleri Takibi (TAŞ 2023)
Bağlı Hareketlilik ve Akıllı Araçlar
- V2X – (5G ve Dikey Sektörler)
- Araç Takibi ve Yönlendirme – (Yol arkadaşım, Kopilot vb)
- Satış Sonrası eCALL Servisi
Sağlık IoT Uygulamaları
- Panik Buton
- Düşme Takibi
- Akıllı Baston
- Kronik Hasta Takibi
Akıllı Şehirler IoT Uygulamaları
- Araba Park Çözümleri
- Akıllı Aydınlatma
- Etkileşimli Durak
- Atık Yönetimi
- Paylaşımlı Bisikletler
- Park/Bahçe Sulaması
- Akıllı Kavşak
Akıllı Tarım
- Hayvan Takibi
- Akıllı Sulama (Filiz)
- Süt Kalite Takibi
- Balık Çiftliği Takibi
Kısaca örnekler halinde vermeye çalıştığım en yaygın IoT projeleri ile yerli ekosistemin odaklandığı alanları göstermek istedim.
Başarlı IoT Projeleri İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler
IoT proje ve yatırımlarının başarısının temelinde yenilikçi iş modelleri yatar. Bu iş modelleri sadece satış alanını kapsamamaktadır. Aynı zamanda teknik fizibilitenizi de kapsamaktadır. Bu nedenle IoT projeleri nasıl başarılı olur diye sormadan önce kimin için olduğunu sormamız gerekir.
Ancak yine de kimin için sorduğumuzdan bağımsız olarak geçerli bir başarı kriteri vardır. O da ‘yerlileştirme’dir. Zira IoT uygulamalarındaki global örnekleri patates baskı ile ilgili ülkenin pazarına sunabilen başarılı IoT proje örneği çok azdır. Patates baskı IoT proje örneklerinin başarılı olanlarının altında yatan sebep ise, ihtiyacın pazar bağımsız ortak olmasıdır. Bu anlamda UBER sağladığı başarıyı, GETİR’in de sağlamasını ümit ediyoruz.
Çok basit anlamda IoT projeleri ile ilgilen odak gruplarını üçe ayıralım;
- Telekom Operatörleri
- Sistem Entegratörleri ve Tedarikçiler
- IoT Girişimcileri
Müşterimiz de dijital fabrika olma yolunda ilerleyen bir üretim tesisi olsun.
Telekom Operatörleri IoT Yatırımlarında Nasıl Başarılı Olur?
Operatörlerin IoT proje ve yatırımlarını zaman zaman inceleyerek bu konuda içerikler paylaşmıştım. Telekom Operatörleri için IoT İş Modeli ve Telekom Operatörleri ve Çözüm Ekosistemi – IoT İş Ortaklıkları ile genel anlamda başarı kriterlerinden bahsetmiştik. Şimdi yeniden değinecek olursak, operatörler IoT’ye en fazla ilgi duyan firmaların başında geliyor. Sebebi ise, haberleşme teknolojilerinin ana iş kalemleri olması değil, ana iş kalemi olan haberleşme teknolojilerinin IoT projelerinde pay ve değer teklifinin azalması demek daha doğru olacaktır.
Uçtan uca IoT değer zincirindeki haberleşmenin pasta payı %7-18 arasında değişmektedir. (Farklı araştırma şirketleri farklı oranlardan bahsetmektedir.) Tüm araştırma kurumlarının ortak fikirde olduğu konu ise; IoT haberleşme teknolojilerinin LPWAN ile birlikte günden günde çeşitlendiği ve tekelden çıktığıdır. Peki, Hangi IoT Haberleşme Teknolojisi Seçilmeli?
Telekom firmaları IoT projelerinde başarılı olabilmeleri, IoT değer zincirindeki yeri ve rolünü kavramasıyla mümkündür. Operatörler barındırdıkları yetenek setleri ve finansal güçleri sayesinden IoT iş modellerinin merkezinde konumlanmaları en doğru strateji olacaktır. Bu sebeple geçmişten gelen iş ortaklığı ekosistemini IoT etrafında toplama ve müşteri ile iş ortağı arasındaki güvenilir köprü olma yoludur.
[wpdiscuz-feedback id=”c6ylabkzj7″ question=”Lütfen geribildirim verin” opened=”0″][/wpdiscuz-feedback]Bu rolü sadece haberleşem teknolojisi sağlayıcısı olarak yapamayacağı aşikardır. Bu sebeple global telekom operatörleri, ekosistemlerine haberleşmenin yanı sıra, IoT platformları ve geliştirme laboratuvarları sunmaktadır. Sunulan bu imkanlar, ekosistemin birlikte çalışabileceği bir altyapı yani baz oluşturmaktadır.
Telekom Operatöleri için IoT Yatırımlarının Faydaları
Verimlilik Odaklı, sahip oldukları fiziksel varlıkların ve çalışanlarının dijital dönüşüm ve IoT yatırımları sayesinde israfın azaltılması ve verimliliğin artırılmasıdır.
Müşteri Tutundurma, mevcut müşterilerinin farklılaşan talep ve ihtiyaçlarına yönelik çözüm sunma imkanı, müşterinin dijital dönüşüm danışmanı olma rolü.
Yeni Gelir Kanalları, ana iş kalemleri dışındaki IoT, Dijital Dönüşüm ve Büyük veri gibi ürün/servislerle yeni iş kalemlerinin oluşturulması ve bu iş kalemlerinden gelir elde etme imkanı.
Ticari Faydaları
- Müşteri Tutundurma Etkisi
- IoT Değer Zincirinden Daha Fazla Pay
- Müşteri Tarafında Farklı Departmanlarla Etkileşim ve Zengin Çözümlerle Derinleşme
- IoT Verisi ile Yeni Gelir Kanalları
- Ana İş Kalemlerinin Kullandırılması
Teknik Faydaları
IoT Platformsuz Sunulan IoT Projeleri
- Farklı Çözüm Ve İş Ortakları ile Sunulan Hizmetlerin Çeşitlendirilmesi
- Bulut vb Teknik Ürün/Servislerinin Kullandırılması
IoT Platformlu Sunulan IoT Projeleri
- Farklı Çözümleri Tek Altyapı İle Sunma İmkanı
- Farklı Platformla Kolay Entegrasyon
- Çözümler Arası Veri Etkileşimi İle IoT Faydasının Artırılması
- IoT Veri İşlemesi İle Yeni Veri Servisleri
- Ana İş Kalemleri için Kullanılan Farklı Platformlar ile Tekilleşme
- İş Ortağı Bağımsızlığının Sağlanması
- Cihaz Bağımsızlığının Sağlanması
- Haberleşme Teknolojisi Bağımsızlığı
- Hızlı ve Kolay Çoklama
- Yüksek Siber Güvenlik Önlemleri
- Network Trafik Yoğunlunun Yönetilmesi
Bu vb faydalardan ötürü globalde ve ülkemizde telekom operatörleri yetenek setlerine IoT Platformlarını dahil etmiş ve bu platformlar etrafında ekosistem oluşturmuşlardır.
Bununla birlikte; Endüstride Dijitalleşme ile birlikte bir çok endüstri firması endüstriyel IoT platformlarına ilgi duymaya başlamıştır. IoT platform fizibilitesi ve platform seçimi esnasında dikkat edilmesi gerekenleri paylaşmıştık.
Sistem Entegratörleri ve Tedarikçiler IoT Projelerinde Nasıl Başarılı Olur?
IoT Sistem Entegratörleri
Öncelikle globaldeki en dikkat çekici trendlerden biri de telekom operatörlerinin kendi sistem entegratör şirketlerini kurmasıdır. Ancak kurulan bu sistem entegratörleri daha ziyade proje yönetimi olarak çalışmaktadır. Yeni yeni bazı önde gelen telekom operatör destekli sistem entegratörleri kendi dahili yazılım ve cihaz çözümlerini geliştirmektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse, telekom operatörlerinin kendi sistem entegratörlerini kurmasının temel sebebi; ekosistem tabanlı iş modelini benimsemiş ve hayata geçirme çabasının bir çıktısıdır.
Ancak Koç Sistem, Netaş vb gibi temel anlamdaki sistem entegratörlerini IoT projeleri açısından incelersek; burada IoT yatırımlarının geri dönüşünü en hızlı tek altyapı sağlaması ile mümkündür. Dikkati çeken nokta da zaten bir IoT platform yatırımı yapmış olmalarıdır.
Çözüm Sağlayıcılar Neden IoT Platformlarına Entegre Olmalı?
Sistem entegratörleri ana iş kalemleri ihtiyaca yönelik terzi usulü çözümler oluşturması ve bu çözümleri müşterinin mevcut altyapıları ile entegrasyonunu sağlamasıdır. Bu sebeple her bir çözümün müstakil olması, sistem entegratörü ve müşteri için faydanın azalmasına sebep olacaktır. Çünkü müstakil çözümler fayda potansiyelini gerçeklemekte zorlanan çözümlerdir. Çünkü çözümler genelde probleme yok açan kök nedenlerin tespiti ve veya verimlik artırıcı faaliyetlerin kök nedenlerini tespit etmek için hayata geçirilir. Ancak bazı durumlarda kök nedenler, sorunun mevcut işletmeden değil harici kaynaklardan olabiliyor. Veri etkileşimi burada hayati önem kazanıyor. Veri etkileşiminin sağlanması ve çözümün hızla çoklanmasını IoT platformları sağlıyor.
IoT Tedarikçileri
IoT tedarikçileri hem IoT platform tedarikçilerini kapsıyor hem de IoT uygulama tedarikçilerini. Bu sebeple IoT tedarikçilerini iki başlıkta incelemekte fayda var;
IoT Platform Tedarikçileri
Software AG, PTC, IBM, Huawei gibi IoT Platform tedarikçileri bulundukları pazarda platformlarının yerli ekosistem tarafından sahiplenilmesi ile başarılı olabilirler. Bu sebeple IoT platformları öncelikle global çözümlerin ilgili pazara indirilmesi ile değil, yerel çözümlerin global platformlarda çalışması ile mümkündür.
Yukarı verilen 2020 Yılı IoT Platformları Kıyası – Gartner Magic Quadrant tablosundaki bir çok firma ülkemizde bir fiil faaliyet göstermektedir. Ancak burada hiç birinin yeter ölçüde yerli ekosistem çözümleri barındırmadığı da bilinmektedir.
Bu firmaların yerli pazarda güç kazanmaları yerlileştirmekten geçmektedir. Çünkü IoT yatırımlarının temelinde bir sorunun tespiti ve çözümü olduğundan ekosistem ve müşteriler burada kendilerini anlayan ve imkan sağlayan altyapılara odaklanmaktadır.
IoT Uygulama Tedarikçileri
IoT uygulama tedarikçilerinden kastım kendi gelirine sahip ve artık kobi ya da daha üst segmentte yer alan IoT girişimcileridir. Bu tür firmaların temel ortak noktası; her birinin bir IoT Platformuna sahip olmasıdır(!). IoT platformları ile IoT uygulamaları arasındaki farkı, Çözüm Sağlayıcılar Neden IoT Platformlarına Entegre Olmalı? yazımızda anlatmıştık.
Nesnelerin yapay zekası yazımızda da IoT ve 5G teknolojilerinin iş modelleri karmaşık olduğunu ve ‘rekabetçi iş ortaklığı‘ kapsamında oluştuğunu anlatmıştık.
IoT Platformlarının IoT Uygulama Tedarikçilerine Faydaları
- Siber Güvenlik konusunda daha az efor harcarsınız
- Farklı haberleşme teknolojisini eforsuz destekleyebilirsiniz
- Hızlı ve kolay çoklama imkanı
- Yazılımların işletme maliyetlerini azaltır
- Yerli çözümlerin globale taşınma imkanı
- Cihaz üreticisi ise farklı uygulamalara eforsuz uyum imkanı, yazılım tedarikçisi ise; farklı cihazlarla kolay entegrasyon imkanı
Proje ve yatırıma bağlı olarak faydalar değişiklik gösterebilir ve artabilir.
IoT Girişimcileri
Aslında IoT girişimcilerini gruplamak biraz zor çünkü; kuluçka merkezlerinde kendilerini IoT olarak etiketlemeseler dahi sağladıkları ürün ve servis bir IoT projesinin çıktısı olabiliyor. Paylaşımlı bisiklet ve Scooter’lar ve GETİR buna en iyi örneklerdir.
Ancak biz hedefi IoT çözümü geliştirmek olan IoT girişimcilerine odaklanalım. IoT girişimcileri doğal olarak pazarda gördükleri bir ihtiyaca yönelik çözüm fikrini geliştirme ve hayata geçirmeye odaklı şirketlerdir.
Bu girişimcilerin bir çoğu işe cihaz ile başlamaktadır. Bu cihazlar da milyonlarca cihazın bulunduğu pazarda kendine yer bulmaya çalışmaktadır. Bu pazarda hızlı yükselmenin ilk adımı, kabul görmüş standart ve platformlarla uyumluluktur.
Ne kadar çok platformlarda yer alırlarsa pazarda yer bulmaları bir o kadar kolay olcaktır. Öte yandan IoT platformları gibi platformlarla uyumlu olmaları teknik geliştirme süreçlerini de azaltacaktır. Kabul görmüş platformların çoğu global platformlar olduğundan bu platformlarda yer almak global pazar oyuncusu olma serüvenini de hızlandıracaktır.
Başarılı IoT Projeleri için IoT Girişimcilerinin Dikkat Etmesi Gerekenler
- İşe cihaz ile başlıyorsanız, tek bir protokolde kalmayın. Mümkünse daha fazla haberleşme ve platform seçeneği olsun.
- Yazılımlarınız MÜSTAKİL olmasın. Yazılımlarınız belli standartlara uygun inşaa edilmiş IoT platformları üzerinde çalışmalı. Bu platformların sertifikalı tedarikçilerinden olmaya çalışın.
- IoT Veri Güvenliği! Veri güvenliğini uzmanına bırakın. Siber güvenlik apayrı bir uzmanlık alanıdır. Genel kabul görmüş güvenlik önlemlerini uygulamanız sadece günümüzü kurtarabilir, gelecekte de güvenlik endişeleri barındırmamak adına güçlü platformlar ve iş ortakları seçin. Mümkünse telekom operatörü olsun. Telekom operatörleri uçtan uca güvenlik konusunda uzmandırlar.
- Bir teknolojinin taraftarı olmayın. IoT iş modelleri ekosistem tabanlıdır. seçenekleri artırın. sadece Lora sadece NB-IoT, sadece Azure Sadece Amazon… olmamalı. Hayatınızdan ‘Sadece’ kelimesini çıkarın 🙂
- Geliştirdiğiniz çözümle etkileşime sahip olabilecek dikeyleri belirleyin. Bu dikeylerdeki oyuncular ile veri etkileşimine açık olun. Çözümünüz senaryoya bağlı olarak bazen merkezde bazen ekte yer alabilir.
- ‘Global Düşünün Yerel Davranın!’ Benzer çözümlerin global versiyonlarına muhakkak bakın, mümkünse bu çözümlerin bileşenleri arasında yer almaya çalışın. Farklılaştığınız noktada iş birliklerine açık olacaklardır.
- Veriye değer verin. Değer teklifinizin içerisinde veri analitiği muhakkak olmalı. Sadece gösterimde kalmayın.
- Çözümleriniz MECE prensibinde olsun. Yani genele hitap ederken tekil müşteride özelleştirilebilir yapıda olmalı.
- Hedefiniz ilk yıldan para kazanmak olmasın. İlk hedef yayılmak ve daha fazla veri için daha fazla uç nokta olmalı.
- ‘Rekabetçi İş Ortaklıkları’na açık olun. Rakip gördüğünüz yerli ekosistem oyuncuları ile yazılımınız uyumlu çalışmalı.
IoT Projelerinde Müşteri Olmak
IoT projelerinde son kullanıcıya gitmek aslında biraz fazla katmandan geçmektedir. Endüstriyel Müşteriler, IoT tedarikçilerinin müşterisi konumunda iken kendi müşterilerinin tedarikçileri konumundadır. Bu sebeple IoT proje ve yatırımları, geleneksel satıcı-alıcı mantığında olmalıdır.
Rekabetçi İş Ortaklığı çerçevesinde olmalıdır. Endüstriyel müşteriler de her bir soruna ayrı uygulamalara sahip olma eğilimindedir ancak; işletme ve veri verimliliği adına tek altyapı yönetimene geçmeye başlamışladır. IoT platformları burada ön plana çıkarak faklı çözümleri tek tepside sunabilmektedir. B2B2C gibi katmanlı iş modelleri için de teknik altyapı sunarlar.
Özetlemek gerekirse, IoT proje ve yatırımlarının başarı kriteri, ekosistem dayalı farklılaşabilen ancak merkezi yönetim imkanı sunmaktan geçmektedir. Geleneksel iş modellerinden uzaklaşmak ve faydaya dayalı satış stratejileri ile başarılı olunabilir.
Öne çıkarılmış görsel; AI Chip Illustration Office by Yannywd