• Birinci navigasyona geç
  • Skip to main content
  • Birinci sidebar'a geç
  • 5G
  • Nesnelerin İnterneti
  • Blockchain
  • LPWAN
  • İçerik Gönder
  • S.S.S
  • Sözlük
  • Dökümanlar
  • İletişim

akillisebekeler.com

Yeni Nesil Akıllı Teknolojiler

  • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • Gizlilik Politikası
    • Şartlar ve Koşullar
    • Yasal Uyarı
    • İçerikleri Listele
  • Blog
  • Makaleler
    • Akıllı Binalar
      • Neden Bina Enerji Yönetim Sistemleri?
    • Akıllı Sayaçlar
      • OSOS Nedir? OSOS Yönetmeliği ve Haberleşme Teknolojileri
        • LPWAN İle OSOS
        • NB-IoT İle OSOS
        • LORAWAN ile OSOS
        • Sigfox İle OSOS
      • OSOS (Otomatik Sayaç Okuma)
      • Dağıtım Şirketlerinde Otomatik Sayaç Okuma Sistemi (OSOS)
      • Akıllı Şebeke Mi, Yoksa OSOS mu?
    • Alternatif Enerjili Elektrik Sistemleri
      • Rüzgar Enerjisi
      • Güneş Enerjisi
    • Blockchain
      • Akıllı Şebekeler ve Blockchain
      • Blockchain ile Enerji Ticareti
      • Bankacılık Sektöründe Blockchain
    • Elektrikli Araçlar
      • Bugün Arabayla Çıkmasak mı?
      • Elektrikli Araba Mı Baksak?
  • Medya
    • Haberler
    • Röportajlar
  • Danışmanlık
  • Eğitim
    • Sektör
  • Analiz
    • 5G
      • 5G ve IoT
      • 5G Stratejileri
      • 5G Özellikleri ve Senaryoları
      • Değişen İş Modelleri ile 5G
      • 5G ile Akıllı Şebekeler
      • 5G Uygulamaları: Enerji Sektöründe Beklenen Teknolojik Yenilikler
    • Nesnelerin İnterneti
      • Nesnelerin İnterneti (IoT) Değer Zinciri
      • IoT İş Modeli
      • Telekom Operatörleri için IoT İş Modeli
      • IoT’nin Türkiye’deki Durumu
      • Nesnelerin İnternet (IoT); Enerji Çözümleri
      • Nesnelerin İnterneti (IoT); 2019 Özet – En Önemli IoT Teknolojisi Atılımları
    • LPWAN
      • LPWAN Nedir?
      • LoRAWAN ile IoT Deneyimi
      • eLTE-IoT Nedir?
      • LPWAN İle OSOS
    • Köşe Taşı İçeriklerimiz
      • Tek ve Çok Zamanlı Tarife Nedir?
      • Elektrik Tüketiminde Tek ve Üç Zamanlı Tarife Seçenekleri.
  • İletişim
    • Ekibimiz
    • İçerik Gönder
    • S.S.S
    • Sözlük
Buradasınız : Ana Sayfa / Arşivleri IoT projeleri

IoT projeleri

Clubhouse APP Başarısı İle Telekom Operatörlerinde IoT Stratejisi Kıyası

Okunma Süresi: 13 Dakika Yazar: Sertaç Şamioğlu Güncelleme: Şubat 11, 2021 12:04Yorum yapın Kategori: Nesnelerin İnterneti Etiketler: clubhouse app, IoT İş Modeli, IoT projeleri

Abone ol


Telekom operatörlerinin yaşam döngüleri boyunca bir çok zorlukla karşı karşıya kalmıştır. Bu zorluklar başta fiziki koşullar ve varlıklar sebebi ile kapsama alanı, hız ve altyapı yatırımlarıydı. Süre içerisinde gelen yatırımlar ve emekler sonucunda bu sorunlar günümüzde artık yok denecek kadar azdır. Ancak bu sürede de farklı zorluklar ve pazar dinamikleri telekom dünyasını yeniden şekillendirdi. Mobil teknolojilerin gelişmesi ve sahip olma olanağının artması ile birlikte sokaklardaki ankesörlü telefonlar; instagramda nostaljik fotoğraflarımız için arka plan oldu. Evlerimizde ise sabit internet kampanyaları sebebiyle mecburen(!) tuttuğumuz telefon(PSTN) hatlarımız atıl kaldı. Ancak operatör tabanlı mobil haberleşme teknolojileri de bu değişimden nasibini aldı. Mobil haberleşme servisleri de; internet tabanlı haberleşme servisleri olan ClubHouse APP, Whatsapp, Telegram gibi uygulamalara karşı güç kaybetti.

Ancak OTT (Over the top) uygulamalarının yeni nesil ihtiyaçlarımızı çözmesi ile birlikte tüketim alışkanlıklarımız değişti. Bu da gelenekelse haberleşme servislerini etkiledi. SMS kullanan kaldı mı? SMS, yerini whatsapp vb ott uygulamalarına bırakırken; ses yerini VOIP (Voice over IP) ye bırakmaya başlamıştı. Peki tüm bunların Clubhouse App ile ne ilgisi var?

Şimdi Clubhouse APP’ni iki başlıkta inceleyerek neden bu yazıya yer verdiğime değineceğim.

Clubhouse APP, Telekom Operatörlerinin Ses Gelirinde Yıkıcı Etki Yaratır Mı?

Telekom operatörlerinin değişen müşteri taleplerine ve teknolojilerine karşılık olarak kendilerine yeni oyun alanları oluşturdurklarından bahsetmiştik. Dijital dönüşüm ve IoT yatırımlarının birer tercihten ziyade zorunlu evrim olduğunu da dile getirmiştik. Çözüm tabanlı ekosistem iş modeline geçerek birbirinden farklı ve SES, SMS, Veri gibi ana iş kalemlerini kapsamayacak alanlarda da bir oyuncu haline geldiler.

Aslında tüm bu evrimin ve yeni oyun alanlarının sebebi aşağıdaki tabloda açıklığa kavuşmaktadır. Çünkü bu tabloyu hazırladığım dönemde de dikkatimi çeken nokta şu olmuştu; Telekom operatörleri güçleri yerinde iken ya yeni gelir kanalları yaratacak ya da altyapısı büyük kendi küçük birer internet servis sağlayıcısı olacaklardır.

Telekom Operatörleri Gelir Analizi ve OTT Uygulamaları (Clubhouse APP, Whatsapp vs)Etkisi
Telekom Operatörleri Gelir Analizi ve OTT Uygulamaları (Clubhouse APP, Whatsapp vs)Etkisi

Grafiklere bakıldığında bir tek veri gelirlerinin yükselen bir trendte olduğu görülmektedir. Ancak bana göre bu grafik tek başına yetersiz kaynaktır. Hemen EBITDA ve ARPU’ya da bakmak gerekmektedir. Lakin bu grafiklerin tamamın tek ortak mesajı, telekom operatörlerinin doğru ve etkin yeni nesil teknolojiler stratejisi oluşturup buna bağlı kalmazlar ise, altyapı sağlayıcısı rolünde sıkışıp kalacaklardır. Bu durumda eski ihtişamlı günlerini CLUBHOUSE APP içerisinde açacakları sanal odalarda yad edecekleridir.

GelenekselYeni Trend / Tercih
SES, AramaVOIP, CLUBHOUSE APP, Whatsapp Call vb
SMS, MMSWhatsapp, BİP, Sosyal Medya Uygulamaları Chat vb
Veri, BilgiGoogle,Facebook, Amazon vb
Bulut Depolama, Veri MerkeziAmazon, Microsoft, Google vb
İnternet ErişimiPublic wifi, Starlink vb
IoT/M2M HaberleşmeLora,Sigfox vb LPWAN
Katma Değerli ServislerÇeşitli OTT Uygulamaları, Youtube vb
Geleneksel İletişim Kanalları vs Yeni Trend İletişim Kanalları

CLUBHOUSE APP vb Uygulamaların Başarı Sırrı Nedir?

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte müşteri tarafında değer yaratan iş modelleri de değişiklik göstermektedir. Günümüzün iş modellerinin temelinde MECE( mutually exclusive and collectively exhaustive) metodolojisi yatmaktadır. Geneli kapsayan ancak tekilde de özelleştirilebilen, müşterinin kendini merkeze konumlandırabildiği iş modellerinden ve teknolojik olanaklardan bahsediyoruz.

en başarılı şirket isimleri dünyanın en başarılı şirketleri türkiye'nin en başarılı şirketleri en iyi büyük şirketler en iyi çalışılacak şirketler en iyi dijital şirketler en başarılı firmalar en başarılı türk şirketleri en iyi kurumsal şirketler en iyi kazanan şirketler

En Yenilikçi Şirketler Serisi

Samsung
Unilever
Netflix
Amazon

Mehmet Atal

    Öte yandan yenilikçi iş modelleri yerine hala geleneksel iş modelleri ile yeni nesil teknoloji yatırımlarının yani IoT projelerinin başarısız olma nedenlerini de incelemiştik.

    Bugün Netflix, Iphone, Uber, Getir gibi girişimlerin başarısının arkasında yatan etken de; Platform teknolojilerinin kullanılarak MECE metodolojisine dayalı iş modellerine cevap verebilmesidir.

    Talebe Arz Edilen Özellik/Yetenek

    Örneğin; Iphone; üretimdeki özellikleri ile yaşam döngüsü boyunca sınırlı kalan telefon anlayışını kökten değiştirdi. Fiziksel ürünlerin değişmeden yeni özellikler kazanabildiği, kullanıcıya göre özelleştirildiği bu yaklaşım ile telefon dünyasında yıkıcı bir yeniliğe yol açmış oldu. Detayda ise tüm telefonların bir platforma bağlı olduğu ve güncellemelerini bu platformdan aldığına da dikkat çekmek gerekir. Bu örneği “Talebe arz edilen özellik” başlığında tutalım.

    Talebe Arz Edilen Servis/Hizmet

    Netflix ise benzer yaklaşımla ön hazırlık gerektirmeksizin merkezden tüm abonelerine yeni içeriklerini yayınlama teknolojisi ile dvd/cd pazarında yıkıcı bir yeniliğe sebep oldu. Tüm kullanıcılar bir merkeze bağlı ancak her kullanıcı kendi zevkine göre içeriklerle karşılanıyor. Netflix’i de “Talebe Arz Edilen Servis” başlığında tutalım.

    Talebe Arz Edilen Fiziki Varlık

    Uber’in de yaklaşımı Iphone ve Netflix benzer temelinde ancak UBER fiziki varlıkların anlık olarak talebinize yönlendirmesini başardı. UBER’i de ‘Talebe Arz Edilen Fiziki Varlık’ başlığında tutalım.

    Tüm bu modellerin arkasında yatan başarı kriteri olarak ekosisteme dayalı olması ve farklılaşan çözümleri bir arada kullanmanıza olanak sağlaması diyebiliriz. App store’dan dilediğiniz uygulamayı inderebilir, Netflix’ten keyfinize göre içerik seçebilir ve uber’den araç tercihinde bulunabilirsiniz. Tüm bunların arkasında tek bir firmanın tek başına çözüm sunması değil ekosistemin buluşabileceği bir ortak payda platform oluşturulması olarak değerlendirebiliriz.

    Clubhouse APP, UBER, GETIR IoT Projesi Midir?

    Öncesinde Nesnelerin interneti nedir? yazımızda nesnelerin interneti tanımını, bir nesneye internet erişimi kazandırılması olarak olarak özetlemiştik. Bu açıdan bakıldığında bir IoT cihazı üzerinden kurulmuş katma değerli servistir; Clubhouse app. Başarısının temelinde ‘kişiye göre özelleştirilebilir olduğu gibi (kendi odanızı oluşturma vs) genele de hitap edebilme’ yatmaktadır. Clubhouse app; ‘Talebe arz edilen özellik/yetenek ve Servis/hizmet‘ iş modelini kapsamaktadır.

    Bununla birlikte UBER ve GETIR gibi girişimlerin varlığını IoT teknolojilerine borçlu olduğu bilinen bir gerçek olup bir başka günün içeriği olarak; şimdilik burada bırakalım.

    IoT için Başarılı İş Modelleri

    Öncelikle belirtmek isterim ki; Nesnelerin interneti dünyasının da benzer bir yaklaşımla başarıya ulaşacağını düşünüyorum. Nesnnelerin interneti projelerinin başarısının yerlileştirme ile sağlanacağını biliyoruz. Bu yaklaşım ile yerli ekosistemi bir araya getirebileceğiniz global standartlarda bir platform ile kendi ekosisteminizi oluşturabilirsiniz.

    İlk olarak seçtiğiniz platform ile yerli teknoloji geliştiricilerimiz için bir altyapı sunmakla birlikte; bu teknolojilerin global ekosisteme dahil olması için bir araç sunmuş olursunuz. Sağladığınız bu platform sayesinde girişimcilerin müşteri ihtiyaçlarına yönelerek teknik ve güvenlik detaylarının büyük bir kısmını kendi üstünüze alır ve onların yenilikçi fikirlerini hayata geçirebilmesini mümkün kılarsınız.

    Sonrasında oluşmakta olan ekosistem ile de müşteri tarafında “Talebe arz edilen özellik, servis ve varlıklar” ile müşterilerimizin aynı platformda kendilerine münhasır çözümleri bir araya getirebilecek MECE temelinde bir iş modeli sunmuş oluruz.

    Veri Güvenliği Nasıl Sağlanır?

    IoT saldırıları 2019’da %900 arttı. Dünya çapındaki işletmeler 2019’da IoT güvenliği için 1,5 milyar dolar harcadı. Normal bilgisayarların aksine, IoT cihazlarında güvenlik duvarı veya virüs tarayıcısı yok. Bu nedenle IoT cihazlarının bağlandığı platformların kesinlikle güvenli olması gerekiyor. IoT Platformların da önemli özelliklerinden biri bu: güvenlik.

    Bu sebeple güvenliğe bütünsel yaklaşmak gerekiyor. Standart bir IoT projesi cihaz/sensörden başlar kullanıcı arayüzlerine kadar gider. Sırasıyla katmanlar;

    Cihaz/sensör, Haberleşme,platform,uygulama,kullanıcı arayüzü. Cihazlar kendi güvenlik önlemlerine sahipken platform tekil cihaz yönetimi ve tünel bağlantı yapısı ile güvenlik katmanını güçlendirmiş oluyor. Haberleşme katmanındaki güvenlik önlemleri ise telekom operatörlerinin ana işi…

    Platform katmanında ise her müşteri her çözüm her cihaz tekil yönetildiğinden buradaki herhangi bir saldırı olması durumunda sadece ilgili noktayı etkiler. Bu tür saldırıların önüne geçilmesi için de platform global güvenlik güncellemelerini periyodik olarak alınmalıdır.

    Son söz olarak karşılaştırma yapmak gerekirse IoT Platformları görece tekil firmalar tarafından geliştirilen çözümlere nazaran çok daha güvenlidir. Geliştiriciler bu güvenlik önlemleri için harcayacakları eforu müşteri ihtiyacına yönelterek tasarruf sağlayabilirler. Çünkü sunduğunuz IoT Platform altyapısı ile güvenlik önlemlerini üstlenmiş olursunuz.

    IoT Verilerinin İşlevselliği

    Ancak IoT fiziksel dünyanın dijitalize edilmesi ise, fiziksel dünyanın gerçekliğini ve işleyişini veriler vasıtasıyla anlayabiliriz. Bu haliyle veriler bir ‘ÇIKTI’ olmaktan çıkıp yapay zeka platformları için birer ‘GİRDİ’ haline dönüşmektedir.

    Verileri anlamladırmaya çalışmadan önce birkaç soruyu kendimize sormamız gerekiyor.

    Volume- Hacim; Günümüzün muazzam miktardaki verisine hızla erişebilir, entegre edebilir, depolayabilir, işleyebilir ve analiz edebilir miyiz?

    Variety -Çeşitlilik; Yeni IoT verisi türleri hala ortaya çıkıyor. Tüm farklı veri türlerini ve çeşitli biçimleri- yapılandırılmış, yapılandırılmamış, yarı yapılandırılmış- anında yönetebilir miyiz?

    Velocity- Hız; Cep telefonu kameraları, sosyal medya ve akıllı saatler gibi cihazlar tarafından metin, görüntü ve video verilerinin ne kadar hızlı oluşturulduğunu düşünün. IoT, veri tsunamisinin sadece küçük bir kısmı. Tüm bu verileri yakalamak ve analiz etmek için yeterince hızlı hareket edebilir miyiz?

    Veracity – Doğruluk; İşlenmemiş haliyle, IoT verileri; “kirli” – filtrelenmemiş, doğrulanmamış, profili oluşturulmamış veya temizlenmemiş. Öyleyse IoT verilerini güvenilir kılmak adına, böylece veri odaklı karar verme için temel olarak kullanılabilir, veri kalitesi ve veri kontrolü gibi veri yönetimi standartları oluşturmanız gerekir. Orijinal veri kaynaklarının güvenilir olmasını nasıl sağlayabiliriz?

    Elbette ki tüm bu gelişmeler, yapay zeka servisleri için ilk adım olarak nitelendirebilir. Çünkü yapay zeka algoritmaları devasa oranda büyük, doğru, ve çeşitlendirilmiş veriler ile çıktı üretebilen sistemlerdir. 5G ile birlikte verinin toplanması ve bulut tabanlı platformlar ile işlenmesi hız kazanacağından biz de bugünden hazırlıklarınızı yapmalısınız.

    Veri Odaklı IoT Stratejesi

    IoT Stratejimizi 5 alt strateji başlığında toplayabiliriz. Öncelikle IoT’de en temel başarı kriterinin bir ekosistem kurulması olduğunu hatırlatmak isterim. Buna mukabil olarak da sadece IoT değil, IoT ye dokunan habeleşme teknolojilerinde de bir ekosistem oluşmaktadır.

    Haberleşme katmanında tüm haberleşme teknolojilerini desteklemeyi hedefleyin.

    Device- Cihaz katmanında ise IoT Platform hazır ekosistemin bir parçası olun. Bu açıdan bakıldığında IoT platformu cihaz konusunda bir standart getirdiğinden; burada cihaz üreticisi bağımsız çözümler sunabilmeyi hedefler.

    Platform ve uygulamalar katmanında ise farklı uygulamlarla entegre olabilmeniz ve bunlarla uyum içerisinde çalışmanız gerekmektedir. Bakınız Clubhouse app, instagram ve twitter entegrasyonu…

    Büyük veri, tüm bu elde edilen edilecek veriler, bir girdi olmak adına birikmektedir. Bu birikim sayesinde farklı disiplinlerin harmanı ile yeni büyük servisleri oluşturmayı hedeflemelisiniz.

    Bugünü Ve Geleceği Takip Edin

    IoT, Yapay zeka büyük işlemci gücüne ihtiyaç duyabilen bulut tabanlı altyapılardır.  Nesnelerin yapay zekası! Bu açıdan bakıldığında edge (saha) tarafı ile anlık haberleşme ve aynı sahada anlık haberleşebilecek desteklenen cihaz miktarı 5G’ye ihtiyaç duyma sebeplerimiz arasında yer almaktadır. Bir başka deyişle 5G, bireysel kullanımının yanı sıra endüstriler için geliştirilmiş yüksek hızlı servis tabanlı bir mobil jenerasyondur.

    IoT noktasında Nb-IoT gibi teknolojilerin kullanım yaygınlığının artması ile birlikte cihaz başı bağlantı sayısı artma eğiliminde. Aynı sahada milyonlarca cihazın/sensör olacağı anda bu haberleşme SLA sadece 5G ile verilebilecek durumda olacaktır. Eskiden gelen gateway/modem mantığının sensör/cihaz bazlı haberleşmeye yerini bırakması ile birlikte bir apartmandan yüzlerce, bir sokaktan binlerce bir mahalleden milyonlarca sensör/cihaz aynı baz istasyonuna bağlantı isteği gönderecektir. Bu sensörlerin bazılarının da görev kritik senaryolar için kullanılacağı düşünüldüğünde 5G ‘ye ihtiyaç duyacağız. Bu taraf IoT ve 5G ilişkisinin sensör bacağı…

    Bunnunla birlikte Bulut platformla haberleşmesine gelecek olursa sahada cihaz bazlı bir analytic yapmak istediğinizde; bu talebi karşılayacak cihaz maliyetleri katlanılmayacak boyutlara ulaşabilmektedir. Burada fizibilitenin pozitif yönlü olabilmesinin altında cloud computing yatırımları ön plana çıkmaktadır. Görece dummy cihazların sahada konumlanması ve sadece veri transferini sağlaması; ihtiyaca cevap olacak analiz işlemlerinin ise bulutta yapılması yüksek hızlı internet ihtiyacı doğurmaktadır.

    IoT Projelerinde Başarı İçin Clubhouse APP İş Modeli Analizi

    Son olarak bu ott uygulamasının başarısının arkadsındaki metodolojiyi ve iş modelini özetleyelim;

    İlk olarak MECE yani genele yaygın olmakla birlikte munhasır özelleştirme imkanı

    İkinci olarak, pazara çıkış noktasında doğru platform tercihi ve mevcut bir ekosistemin parçası olmak

    Üçüncüsü de, her şeye değil tek değer teklifine odaklanması ve bu konuda net olması.

    Son olarak tüm bu maddeler göz önüne alındığında IOT girişimcileri de yukarıdaki adımlara benzer adımları kendilerine uyarlayabilirler.

    Ek olarak da telekom operatörleri kendi oyun alanlarına sürekli değişen ve artan tüketici taleplerine karşılık olarak bu tür uygulamaları desteklemeleri ve mümkünse kendi yatırımlarını Iphone dünyasına benzer bir şekilde yatırımlarına yön vermelidir.

    Yazar: Sertaç ŞamioğluYorum yapınKategori: Nesnelerin İnternetiEtiketler: clubhouse app, IoT İş Modeli, IoT projeleri



    Başarısız IoT Projeleri ile IoT Müşteri ve Girişimcilerine Tavsiyeler

    Okunma Süresi: 17 Dakika Yazar: Sertaç Şamioğlu Güncelleme: Şubat 10, 2021 12:25Yorum yapın Kategori: Nesnelerin İnterneti Etiketler: IoT Girişimcileri, IoT İş Modeli, IoT Platformu nedir, IoT projeleri, IoT yatırımları

    Abone ol


    Nesnelerin yapay zekası konuşulan bugünlerde nesnelerin interneti alanındaki girişimlerin; ortak özelliklerini, ayrıştıkları noktaları, IoT projeleri neden başarılı ya da başarsız oldukları hakkında kendi görüşlerimi kısaca paylaşmaya çalışacağım.

    Ülkemizde girişimcilik ekosisteminin birçok kuluçka merkezi yer almaktadır. Bunlardan en bilinenlerden biri olarak İTÜ Çekirdek Kuluçka Merkezinde; 5G ve IoT alanından elimden geldiğince mentorluk yapmaya çalışıyorum. Bu vesile ile IoT alanında halen öğrenmem gereken çok şey olduğunu görmekle birlikte; yerli ekosistemin geleneksel iş modellerine nasıl bağlı kaldığını gözlemleme fırsatı da yakalamış oluyorum.

    Bu sebeple IoT teknolojilerinin beklentiyi karşılama anlamında itibarının pek de iyi olmadığının farkındayım. 5G Stratejilerinde bahsettiğimiz gibi burada IoT projelerinin lokomotifinin ‘Prestij’ olduğu yönündeki algı bir hayli yüksek.

    Aslında araştırmalara bakıldığında bu algının yersiz olmadığı anlaşılıyor. Örneğin en güncel araştırmalarından biri olan Why IoT Projects Fail, Beecham Research, 2020 raporu; bu konuda ilgi çekici istatistikleri paylaşıyor. Bir diğer ilginç olan da IoT platform dünyasında Gartner’ın Magic Quadrumunda üst sıralara yer verdiği; Cumulocity IoT Platformu sağlayıcısı Software AG sponsorluğunda yapılmış olması.

    iot projeleri nedir basit iot projeleri türkiye iot projeleri iot proje örnekleri iot projesi iot projeler iot platformu iot örnek projeler
    IoT Projeleri Başarı Oranı 2020

    Tablonun en çarpıcı mesajı %58’lik bir oran IoT Projelerinin başarısız bulunması ile birlikte; sadece %12’lik bir oranda tamamen başarılı bulunmuş olması.

    Covid-19 Etkisinde Dijital Dönüşüm ve IoT Yatırımları yazımızda GSMA raporundaki çarpıcı istatistikleri paylaşmıştım. IoT projelerinin başarısız olmasının ya da bir başka deyişle IoT projelerinde karşılaşılan en büyük zorluklardan biri; çalışan direncidir. Bu durum aslında her iki taraf için geçerlidir. Tedarikçi tarafındaki çalışan direnci ilgili uygulamanın değer teklifini doğru ve etkili aktaramaması, müşteri tarafındaki direnç de projelerin hayata geçmesini geciktirmesine neden olmaktadır.

    Neden IoT’ye ve Dijital Dönüşüme Yatırım Yapılır?

    Yeni nesil teknolojiler yatırımlarının alışılagelmiş teknoloji yatırımlarına nazaran daha temkinli verilen kararlardır. Bunun temel sebeplerinden biri de, yeni nesil olarak teknolojinin çoğunluklar önceki nesilin yatırım kararına bağlı olmasıdır. Bu tek sebebi değildir ancak temel sebeplerden biridir. Dijital dönüşüm ve IoT yatırımları yazımızda GSMA raporunun %40’lık oranda çalışan etkisi sebebi ile IoT yatırımlarının yapılamadığı belirtilmişti.

    Peki, IoT ve Dijital Dönüşüm Yatırımlarının temek sebepleri nelerdir?

    Yatırımların sebeplerini 3 ana başlıkta toplayabiliriz.

    • İsraftan Tasarruf – Verimlilik Odaklı Yatırımlar
    • Müşteri Tutundurma – Müşteri Deneyimini Artırmaya Yönelik Yatırımlar
    • Yeni Gelir Kanalları – Yeni Ürün ve Servisler

    İsraftan Tasarruf – Verimlilik Odaklı Yatırımlar

    Bu yatırımlar temelinde fiziksel varlıkların dijitalize edilerek verimliliklerinin artırılması yatırımlarıdır. Temelinde işletmenin verimsizliğini azaltma amacı güder. Bir başka deyişle; karanlıkta kalmış ve yetersiz veri kaynakları sebebi ile yüksek maliyetlere yol açan varlıkların kontrol ve kumanda edilerek israftan tasarruf edilmesidir.

    Verimlilik odaklı IoT yatırımlarının başlıca örnekler; araç takip, varlık takip, makine takip, enerji tüketim takibi vb IoT projeleridir.

    Müşteri Tutundurma – Müşteri Deneyimini Artırmaya Yönelik Yatırımlar

    Bu yatırımlar mevcut müşterinizin değişen taleplerine cevap verebilmek ve müşterinizi elinizde tutmak amacı güden yatırımlardır. Böylelikle gelir kaybı riskinizi azaltmanın yanında gelirinizi artırabilecek yeni kanallar da sağlar. Temelinde müşteri deneyimlemesini iyileştirecek IoT Projelerini içermektedir. Ancak öte yandan atlatılmaması gereken konulardan biri de bu yatırımlarının verimlilik odaklı yatırımaları da barındırabileceğidir. Örneğin, AVM’lerde otopark hizmetleri; hangi katta ne kadarlık boş park yeri var bilgisi. Hepimizin hayatını bir nebze olsa kolaylaştırmıştır.

    Yeni Gelir Kanalları – Yeni Ürün ve Servisler

    Bu başlığı aslında tek başına ayrı incelemek gerekir ancak özet bir şekilde paylaşmak gerekirse; daha önce ilgili firmanın ana iş kalemlerinden biri olmadığı halde yaptığı yatırımları kapsadığı gibi; hayatımızda yer almayan bir ürün ya da servisin sunulmasını da kapsar. Ana iş kalemlerinden biri olmadığı halde; Google’ın Otonom Araç yatırımları ve herhangi telekom operatörünün IoT ve dijital dönüşüm yatırımları yapması buna örnektir. Yeni yani var olmayan bir servisin hayatımıza kazandırılmasına örnek olarak GETİR, UBER, Paylaşımlı Scooter’lar vs örnek olarak verilebilir.

    Temelde üç başlıkta topladığımız IoT ve dijital dönüşüm yatırım güdüleri; doğal olarak servis edilen nesnelerin interneti uygulamalarını şekillendirdi.

    • Nesnelerin İnterneti Uygulamaları

    En Yaygın IoT Uygulamaları

    Aşağıda yazdığım uygulamalar tamamen bu içeriği hazırlarken ilk aklıma gelen uygulamalardır. Ancak yerli ekosistemi takip edebileceğiniz kuluçka merkezlerindeki girişimlerin ürün ve servislerine baktığında çok fazla fark bulunmadığını fark edersiniz.

    Bir ülkenin girişimci ekosistemi çoğunlukla neye odaklanmışsa; o konuyla ilgili ya bir regülatif karar vardır ya da ilgili pazarın talebi yüksektir. Bakınız, Kovid öncesi Paylaşımlı Scooter girişimleri gibi…

    Filo ve Lojistik

    • Filo Takibi
    • Araç Takibi
    • Varlık Takibi
    • Okul Aracı Takibi
    • Konteyner Takibi
    • Kamyon-TIR Takibi
    • Akıllı Kabinetler

    Akıllı Şebeke ve Sayaçlar

    • OSOS
    • Enerji Takibi ve Yönetimi (Süzme Sayaç ya da Enerji Analizörü ile)
    • Trafo Takibi
    • DER Takibi (Dağıtık Enerji)
    • Reaktif Enerji Takibi (Kompanzasyon)
    • Bina Enerji Yönetim (Akıllı Binalar)
    • Enerji İletim Sistemleri Takibi (TAŞ 2023)

    Bağlı Hareketlilik ve Akıllı Araçlar

    • V2X – (5G ve Dikey Sektörler)
    • Araç Takibi ve Yönlendirme – (Yol arkadaşım, Kopilot vb)
    • Satış Sonrası eCALL Servisi

    Sağlık IoT Uygulamaları

    • Panik Buton
    • Düşme Takibi
    • Akıllı Baston
    • Kronik Hasta Takibi

    Akıllı Şehirler IoT Uygulamaları

    • Araba Park Çözümleri
    • Akıllı Aydınlatma
    • Etkileşimli Durak
    • Atık Yönetimi
    • Paylaşımlı Bisikletler
    • Park/Bahçe Sulaması
    • Akıllı Kavşak

    Akıllı Tarım

    • Hayvan Takibi
    • Akıllı Sulama (Filiz)
    • Süt Kalite Takibi
    • Balık Çiftliği Takibi

    Kısaca örnekler halinde vermeye çalıştığım en yaygın IoT projeleri ile yerli ekosistemin odaklandığı alanları göstermek istedim.

    Başarlı IoT Projeleri İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler

    IoT proje ve yatırımlarının başarısının temelinde yenilikçi iş modelleri yatar. Bu iş modelleri sadece satış alanını kapsamamaktadır. Aynı zamanda teknik fizibilitenizi de kapsamaktadır. Bu nedenle IoT projeleri nasıl başarılı olur diye sormadan önce kimin için olduğunu sormamız gerekir.

    Ancak yine de kimin için sorduğumuzdan bağımsız olarak geçerli bir başarı kriteri vardır. O da ‘yerlileştirme’dir. Zira IoT uygulamalarındaki global örnekleri patates baskı ile ilgili ülkenin pazarına sunabilen başarılı IoT proje örneği çok azdır. Patates baskı IoT proje örneklerinin başarılı olanlarının altında yatan sebep ise, ihtiyacın pazar bağımsız ortak olmasıdır. Bu anlamda UBER sağladığı başarıyı, GETİR’in de sağlamasını ümit ediyoruz.

    Çok basit anlamda IoT projeleri ile ilgilen odak gruplarını üçe ayıralım;

    • Telekom Operatörleri
    • Sistem Entegratörleri ve Tedarikçiler
    • IoT Girişimcileri

    Müşterimiz de dijital fabrika olma yolunda ilerleyen bir üretim tesisi olsun.

    Telekom Operatörleri IoT Yatırımlarında Nasıl Başarılı Olur?

    Operatörlerin IoT proje ve yatırımlarını zaman zaman inceleyerek bu konuda içerikler paylaşmıştım. Telekom Operatörleri için IoT İş Modeli ve Telekom Operatörleri ve Çözüm Ekosistemi – IoT İş Ortaklıkları ile genel anlamda başarı kriterlerinden bahsetmiştik. Şimdi yeniden değinecek olursak, operatörler IoT’ye en fazla ilgi duyan firmaların başında geliyor. Sebebi ise, haberleşme teknolojilerinin ana iş kalemleri olması değil, ana iş kalemi olan haberleşme teknolojilerinin IoT projelerinde pay ve değer teklifinin azalması demek daha doğru olacaktır.

    Uçtan uca IoT değer zincirindeki haberleşmenin pasta payı %7-18 arasında değişmektedir. (Farklı araştırma şirketleri farklı oranlardan bahsetmektedir.) Tüm araştırma kurumlarının ortak fikirde olduğu konu ise; IoT haberleşme teknolojilerinin LPWAN ile birlikte günden günde çeşitlendiği ve tekelden çıktığıdır. Peki, Hangi IoT Haberleşme Teknolojisi Seçilmeli?

    Telekom firmaları IoT projelerinde başarılı olabilmeleri, IoT değer zincirindeki yeri ve rolünü kavramasıyla mümkündür. Operatörler barındırdıkları yetenek setleri ve finansal güçleri sayesinden IoT iş modellerinin merkezinde konumlanmaları en doğru strateji olacaktır. Bu sebeple geçmişten gelen iş ortaklığı ekosistemini IoT etrafında toplama ve müşteri ile iş ortağı arasındaki güvenilir köprü olma yoludur.

    [wpdiscuz-feedback id=”c6ylabkzj7″ question=”Lütfen geribildirim verin” opened=”0″][/wpdiscuz-feedback]

    Bu rolü sadece haberleşem teknolojisi sağlayıcısı olarak yapamayacağı aşikardır. Bu sebeple global telekom operatörleri, ekosistemlerine haberleşmenin yanı sıra, IoT platformları ve geliştirme laboratuvarları sunmaktadır. Sunulan bu imkanlar, ekosistemin birlikte çalışabileceği bir altyapı yani baz oluşturmaktadır.

    Telekom Operatöleri için IoT Yatırımlarının Faydaları

    Verimlilik Odaklı, sahip oldukları fiziksel varlıkların ve çalışanlarının dijital dönüşüm ve IoT yatırımları sayesinde israfın azaltılması ve verimliliğin artırılmasıdır.

    Müşteri Tutundurma, mevcut müşterilerinin farklılaşan talep ve ihtiyaçlarına yönelik çözüm sunma imkanı, müşterinin dijital dönüşüm danışmanı olma rolü.

    Yeni Gelir Kanalları, ana iş kalemleri dışındaki IoT, Dijital Dönüşüm ve Büyük veri gibi ürün/servislerle yeni iş kalemlerinin oluşturulması ve bu iş kalemlerinden gelir elde etme imkanı.

    Ticari Faydaları
    1. Müşteri Tutundurma Etkisi
    2. IoT Değer Zincirinden Daha Fazla Pay
    3. Müşteri Tarafında Farklı Departmanlarla Etkileşim ve Zengin Çözümlerle Derinleşme
    4. IoT Verisi ile Yeni Gelir Kanalları
    5. Ana İş Kalemlerinin Kullandırılması
    Teknik Faydaları
    IoT Platformsuz Sunulan IoT Projeleri
    1. Farklı Çözüm Ve İş Ortakları ile Sunulan Hizmetlerin Çeşitlendirilmesi
    2. Bulut vb Teknik Ürün/Servislerinin Kullandırılması
    IoT Platformlu Sunulan IoT Projeleri
    • Farklı Çözümleri Tek Altyapı İle Sunma İmkanı
    • Farklı Platformla Kolay Entegrasyon
    • Çözümler Arası Veri Etkileşimi İle IoT Faydasının Artırılması
    • IoT Veri İşlemesi İle Yeni Veri Servisleri
    • Ana İş Kalemleri için Kullanılan Farklı Platformlar ile Tekilleşme
    • İş Ortağı Bağımsızlığının Sağlanması
    • Cihaz Bağımsızlığının Sağlanması
    • Haberleşme Teknolojisi Bağımsızlığı
    • Hızlı ve Kolay Çoklama
    • Yüksek Siber Güvenlik Önlemleri
    • Network Trafik Yoğunlunun Yönetilmesi

    Bu vb faydalardan ötürü globalde ve ülkemizde telekom operatörleri yetenek setlerine IoT Platformlarını dahil etmiş ve bu platformlar etrafında ekosistem oluşturmuşlardır.

    Bununla birlikte; Endüstride Dijitalleşme ile birlikte bir çok endüstri firması endüstriyel IoT platformlarına ilgi duymaya başlamıştır. IoT platform fizibilitesi ve platform seçimi esnasında dikkat edilmesi gerekenleri paylaşmıştık.

    Sistem Entegratörleri ve Tedarikçiler IoT Projelerinde Nasıl Başarılı Olur?

    IoT Sistem Entegratörleri

    Öncelikle globaldeki en dikkat çekici trendlerden biri de telekom operatörlerinin kendi sistem entegratör şirketlerini kurmasıdır. Ancak kurulan bu sistem entegratörleri daha ziyade proje yönetimi olarak çalışmaktadır. Yeni yeni bazı önde gelen telekom operatör destekli sistem entegratörleri kendi dahili yazılım ve cihaz çözümlerini geliştirmektedir.

    Kısaca özetlemek gerekirse, telekom operatörlerinin kendi sistem entegratörlerini kurmasının temel sebebi; ekosistem tabanlı iş modelini benimsemiş ve hayata geçirme çabasının bir çıktısıdır.

    Ancak Koç Sistem, Netaş vb gibi temel anlamdaki sistem entegratörlerini IoT projeleri açısından incelersek; burada IoT yatırımlarının geri dönüşünü en hızlı tek altyapı sağlaması ile mümkündür. Dikkati çeken nokta da zaten bir IoT platform yatırımı yapmış olmalarıdır.

    Çözüm Sağlayıcılar Neden IoT Platformlarına Entegre Olmalı?

    Sistem entegratörleri ana iş kalemleri ihtiyaca yönelik terzi usulü çözümler oluşturması ve bu çözümleri müşterinin mevcut altyapıları ile entegrasyonunu sağlamasıdır. Bu sebeple her bir çözümün müstakil olması, sistem entegratörü ve müşteri için faydanın azalmasına sebep olacaktır. Çünkü müstakil çözümler fayda potansiyelini gerçeklemekte zorlanan çözümlerdir. Çünkü çözümler genelde probleme yok açan kök nedenlerin tespiti ve veya verimlik artırıcı faaliyetlerin kök nedenlerini tespit etmek için hayata geçirilir. Ancak bazı durumlarda kök nedenler, sorunun mevcut işletmeden değil harici kaynaklardan olabiliyor. Veri etkileşimi burada hayati önem kazanıyor. Veri etkileşiminin sağlanması ve çözümün hızla çoklanmasını IoT platformları sağlıyor.

    IoT Tedarikçileri

    IoT tedarikçileri hem IoT platform tedarikçilerini kapsıyor hem de IoT uygulama tedarikçilerini. Bu sebeple IoT tedarikçilerini iki başlıkta incelemekte fayda var;

    IoT Platform Tedarikçileri

    Software AG, PTC, IBM, Huawei gibi IoT Platform tedarikçileri bulundukları pazarda platformlarının yerli ekosistem tarafından sahiplenilmesi ile başarılı olabilirler. Bu sebeple IoT platformları öncelikle global çözümlerin ilgili pazara indirilmesi ile değil, yerel çözümlerin global platformlarda çalışması ile mümkündür.

    nesnelerin interneti hangi aşamalardan geçmiştir nesnelerin interneti hangi amaçlarla kullanılır nesnelerin interneti nelerdir nesnelerin interneti teknolojisi nesnelerin interneti örnek nesnelerin interneti özellikleri hangisi nesnelerin interneti olarak gösterilemez
    2020 Yılı IoT Platformları Kıyası – Gartner Magic Quadrant

    Yukarı verilen 2020 Yılı IoT Platformları Kıyası – Gartner Magic Quadrant tablosundaki bir çok firma ülkemizde bir fiil faaliyet göstermektedir. Ancak burada hiç birinin yeter ölçüde yerli ekosistem çözümleri barındırmadığı da bilinmektedir.

    Bu firmaların yerli pazarda güç kazanmaları yerlileştirmekten geçmektedir. Çünkü IoT yatırımlarının temelinde bir sorunun tespiti ve çözümü olduğundan ekosistem ve müşteriler burada kendilerini anlayan ve imkan sağlayan altyapılara odaklanmaktadır.

    IoT Uygulama Tedarikçileri

    IoT uygulama tedarikçilerinden kastım kendi gelirine sahip ve artık kobi ya da daha üst segmentte yer alan IoT girişimcileridir. Bu tür firmaların temel ortak noktası; her birinin bir IoT Platformuna sahip olmasıdır(!). IoT platformları ile IoT uygulamaları arasındaki farkı, Çözüm Sağlayıcılar Neden IoT Platformlarına Entegre Olmalı? yazımızda anlatmıştık.

    Nesnelerin yapay zekası yazımızda da IoT ve 5G teknolojilerinin iş modelleri karmaşık olduğunu ve ‘rekabetçi iş ortaklığı‘ kapsamında oluştuğunu anlatmıştık.

    IoT Platformlarının IoT Uygulama Tedarikçilerine Faydaları
    1. Siber Güvenlik konusunda daha az efor harcarsınız
    2. Farklı haberleşme teknolojisini eforsuz destekleyebilirsiniz
    3. Hızlı ve kolay çoklama imkanı
    4. Yazılımların işletme maliyetlerini azaltır
    5. Yerli çözümlerin globale taşınma imkanı
    6. Cihaz üreticisi ise farklı uygulamalara eforsuz uyum imkanı, yazılım tedarikçisi ise; farklı cihazlarla kolay entegrasyon imkanı

    Proje ve yatırıma bağlı olarak faydalar değişiklik gösterebilir ve artabilir.

    IoT Girişimcileri

    Aslında IoT girişimcilerini gruplamak biraz zor çünkü; kuluçka merkezlerinde kendilerini IoT olarak etiketlemeseler dahi sağladıkları ürün ve servis bir IoT projesinin çıktısı olabiliyor. Paylaşımlı bisiklet ve Scooter’lar ve GETİR buna en iyi örneklerdir.

    Ancak biz hedefi IoT çözümü geliştirmek olan IoT girişimcilerine odaklanalım. IoT girişimcileri doğal olarak pazarda gördükleri bir ihtiyaca yönelik çözüm fikrini geliştirme ve hayata geçirmeye odaklı şirketlerdir.

    Bu girişimcilerin bir çoğu işe cihaz ile başlamaktadır. Bu cihazlar da milyonlarca cihazın bulunduğu pazarda kendine yer bulmaya çalışmaktadır. Bu pazarda hızlı yükselmenin ilk adımı, kabul görmüş standart ve platformlarla uyumluluktur.

    Ne kadar çok platformlarda yer alırlarsa pazarda yer bulmaları bir o kadar kolay olcaktır. Öte yandan IoT platformları gibi platformlarla uyumlu olmaları teknik geliştirme süreçlerini de azaltacaktır. Kabul görmüş platformların çoğu global platformlar olduğundan bu platformlarda yer almak global pazar oyuncusu olma serüvenini de hızlandıracaktır.

    Başarılı IoT Projeleri için IoT Girişimcilerinin Dikkat Etmesi Gerekenler

    1. İşe cihaz ile başlıyorsanız, tek bir protokolde kalmayın. Mümkünse daha fazla haberleşme ve platform seçeneği olsun.
    2. Yazılımlarınız MÜSTAKİL olmasın. Yazılımlarınız belli standartlara uygun inşaa edilmiş IoT platformları üzerinde çalışmalı. Bu platformların sertifikalı tedarikçilerinden olmaya çalışın.
    3. IoT Veri Güvenliği! Veri güvenliğini uzmanına bırakın. Siber güvenlik apayrı bir uzmanlık alanıdır. Genel kabul görmüş güvenlik önlemlerini uygulamanız sadece günümüzü kurtarabilir, gelecekte de güvenlik endişeleri barındırmamak adına güçlü platformlar ve iş ortakları seçin. Mümkünse telekom operatörü olsun. Telekom operatörleri uçtan uca güvenlik konusunda uzmandırlar.
    4. Bir teknolojinin taraftarı olmayın. IoT iş modelleri ekosistem tabanlıdır. seçenekleri artırın. sadece Lora sadece NB-IoT, sadece Azure Sadece Amazon… olmamalı. Hayatınızdan ‘Sadece’ kelimesini çıkarın 🙂
    5. Geliştirdiğiniz çözümle etkileşime sahip olabilecek dikeyleri belirleyin. Bu dikeylerdeki oyuncular ile veri etkileşimine açık olun. Çözümünüz senaryoya bağlı olarak bazen merkezde bazen ekte yer alabilir.
    6. ‘Global Düşünün Yerel Davranın!’ Benzer çözümlerin global versiyonlarına muhakkak bakın, mümkünse bu çözümlerin bileşenleri arasında yer almaya çalışın. Farklılaştığınız noktada iş birliklerine açık olacaklardır.
    7. Veriye değer verin. Değer teklifinizin içerisinde veri analitiği muhakkak olmalı. Sadece gösterimde kalmayın.
    8. Çözümleriniz MECE prensibinde olsun. Yani genele hitap ederken tekil müşteride özelleştirilebilir yapıda olmalı.
    9. Hedefiniz ilk yıldan para kazanmak olmasın. İlk hedef yayılmak ve daha fazla veri için daha fazla uç nokta olmalı.
    10. ‘Rekabetçi İş Ortaklıkları’na açık olun. Rakip gördüğünüz yerli ekosistem oyuncuları ile yazılımınız uyumlu çalışmalı.

    IoT Projelerinde Müşteri Olmak

    IoT projelerinde son kullanıcıya gitmek aslında biraz fazla katmandan geçmektedir. Endüstriyel Müşteriler, IoT tedarikçilerinin müşterisi konumunda iken kendi müşterilerinin tedarikçileri konumundadır. Bu sebeple IoT proje ve yatırımları, geleneksel satıcı-alıcı mantığında olmalıdır.

    Rekabetçi İş Ortaklığı çerçevesinde olmalıdır. Endüstriyel müşteriler de her bir soruna ayrı uygulamalara sahip olma eğilimindedir ancak; işletme ve veri verimliliği adına tek altyapı yönetimene geçmeye başlamışladır. IoT platformları burada ön plana çıkarak faklı çözümleri tek tepside sunabilmektedir. B2B2C gibi katmanlı iş modelleri için de teknik altyapı sunarlar.

    Özetlemek gerekirse, IoT proje ve yatırımlarının başarı kriteri, ekosistem dayalı farklılaşabilen ancak merkezi yönetim imkanı sunmaktan geçmektedir. Geleneksel iş modellerinden uzaklaşmak ve faydaya dayalı satış stratejileri ile başarılı olunabilir.

    Öne çıkarılmış görsel; AI Chip Illustration Office by Yannywd

    Yazar: Sertaç ŞamioğluYorum yapınKategori: Nesnelerin İnternetiEtiketler: IoT Girişimcileri, IoT İş Modeli, IoT Platformu nedir, IoT projeleri, IoT yatırımları



    Birincil kenar çubuğu

    Sosyal Hesaplarınızda Bize de Yer Verin!

    +30.000 okuyucumuza teşekkür ederiz. Siz de aramıza katılarak ekosisteme katkıda bulunun...

    Eposta adresinizi paylaşmak istemiyor musunuz? Size uygun platformlar için ↓↓↓

    • Facebook
    • Google+
    • Instagram
    • LinkedIn
    • Medium
    • Pinterest
    • RSS
    • StumbleUpon
    • Tumblr
    • Twitter
    • YouTube

    En’ler

    • Tek ve Çok Zamanlı Tarife Nedir?
    • Elektrik Faturası Açıklamaları

    Köşe Taşı İçeriklerimiz

    `ikinci el`, `yakıt tüketimi`, `karar verme`, `teknik özelliklerin`, `almadan önce`, `donanım paketlerine`, `araç satın`, `istediğiniz aracın`, `sitemizde yer alan`, `araba karşılaştırma sayfamız`, `sıfır araç`, `aynı segment`, `araç seçimi`, `satın almadan` hangi elektrikli araba daha iyi hangi elektrikli otomobil alınır hangi elektrikli otomobil hangi elektrikli araç elektrikli araba hangi marka elektrikli araçlarda hangi motor kullanılır elektrikli arabalar hangileri türkiyede kaç adet elektrikli araç var türkiyede kaç tane elektrikli araç var new yorkta kaç elektrikli araba var elektrikli araba kaç km gider elektrikli araba kaç saatte şarj olur elektrikli araba kaç km hız yapar elektrikli araba kaç kilometre gider elektrikli araba kaç dakikada şarj olur elektrikli araba kaç volt ile çalışır elektrikli araçlar kaç saatte şarj olur elektrikli araba kaç saatte şarj oluyor elektrikli araba kaç lira yakar elektrikli arabayı kim öldürdü izle elektrikli arabayı kim buldu elektrikli arabayı kim öldürdü elektrikli arabayı kim öldürdü türkçe dublaj izle elektrikli arabayı kim öldürdü izle türkçe elektrikli arabayı kim icat etti elektrikli arabayı kim öldürdü filmi izle elektrikli araba kim icat etti elektrikli arabaları kim öldürdü izle elektrikli arabayı kim öldürdü türkçe elektrikli araba kimin elektrikli araba nasıl şarj edilir elektrikli araba nasıl çalışır elektrikli arabalar nasıl çalışır elektrikli araba nasıl yapılır elektrikli araba nasıl şarj olur elektrikli arabalar nasıl şarj edilir elektrikli arabalar nasıl şarj olur elektrikli arabalar nasıl şarj oluyor elektrikli araba nasıl kullanılır elektrikli arabalar nasıl elektrikli araba ne kadar sürede şarj olur elektrikli araba ne kadar sürede şarj oluyor elektrikli araba ne kadar elektrik harcar elektrikli araba ne kadar yakar elektrikli arabalar ne kadar yakar elektrikli arabalar ne kadar elektrikli araba ne kadar elektrikli araba ne kadar zamanda şarj olur elektrikli araba ne kadar yakıyor elektrikli arabalar ne zaman yaygınlaşacak elektrikli araba ne zaman çıkacak elektrikli araba ne zaman yaygınlaşacak elektrikli araba ne zaman icat edildi elektrikli arabalar ne zaman çıkacak elektrikli arabalar ne zaman ucuzlar elektrikli arabalar ne zaman çıktı elektrikli araba ne zaman elektrikli arabalar ne zaman yaygınlaştı elektrikli araba ne kadara şarj olur neden elektrikli araba kullanmalıyız neden elektrikli araba üretilmiyor neden elektrikli araç neden elektrikli otomobil elektrikli arabalar neden pahalı elektrikli arabalarda neden şanzıman yok elektrikli araba neden tutulmuyor elektrikli arabalar neden yaygın değil elektrikli araba neden pahali elektrikli araba nerede sarj edilir elektrikli arabalar nerede şarj ediliyor elektrikli araba nerede üretiliyor elektrikli araba nerede elektrikli araba nereden şarj edilir neden elektrikli araba,elektrikli araç, elektrikli araç teşvik, elektrikli araç vergi avantajı, elektrikli araba alınır mı?

    Elektrikli Araba Mı Baksak?

    Copyright © 2022 - akillisebekeler.com | Yeni Nesil Akıllı Teknolojiler -Giriş