kaçak elektrik

Sayaç Haberleşmesinin Faydası; Elektrik enerjisi tüketimindeki kaçak kullanım oranlarını düşürmek amacıyla, dağıtım sisteminin akıllı şebeke ve sayaçlarla denetlenmesi için; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), dağıtım ve üretim şirketlerinin yer aldığı ‘Akıllı Şebeke Çalışma Grubu’ kurularak çalışmalara başlamış bulunmaktadır.

Akıllı sayaçlar ve şebeke yönetimi ile kaçak kullanımların engellenebileceği düşünülse de; sadece sayaçlar ve şebeke iletişim desteği ile bir miktar engellenmesi mümkün olabilir. Çünkü kullanıcıların sayaç devresine girmeden tesislerde kullanılan elektrik miktarını sayaçların algılama imkânı olmadığından; doğrudan kaçak kullanım olacaktır ve topolojisi uygun olmayan şebeke ile bu kaçağı tespit etmek ve engellemek de mümkün olmayacaktır.

Sayaç Haberleşmesi

Mevcut durumda üretilen elektronik sayaçların çok büyük bir bölümünde,

RS 232, RS 485 veya

Optik port Üzerinden,

Sayaçların pil durumu, Elektrik sayacının zaman saati,

Hangi fazda hangi zaman dilimlerinde kesinti olduğu,

Gerilim durumu,

Klemens kapağı açılma sayısı ve zamanı,

Yük profili gibi

Birçok bilgi alınabilmektedir,

Asıl önemli olan ise bu verilerin on-line olarak gerçek zamanlı alınarak belli kriterler çerçevesinde değerlendirilmesi ve gerçek bir bilgi oluşturulması ile oluşturulmuş olan bu veri tabanından değerlendirmeler yaparak kaçakları asgari orana indirilmesidir.

Uygun şebeke topolojisi, yazılım ve donanımla enerji takibini trafo lokasyonu bazında takip etmek; trafo çıkışı ile lokasyondaki tüketim miktarını eş zamanlı ölçerek lokasyonda tespit edilecek tüketim farkları belirlenebilir ve coğrafi olarak daha küçük alanlarda detaylı araştırmalar yapılması mümkün olabilir.

Uzaktan Sayaç Haberleşmesinin Faydası

Uzaktan veri erişimleri tam olarak gerçekleştiği anda, enerji ve müşteri yönetim sistemleri daha kurumsal hale gelecek; özellikle e-fatura uygulaması ile hem zaman yönetimi hem de daha çevreci uygulamalar mümkün olabilecektir.

Ayrıca gün öncesi talep tahminleri ve yatırım planlamaları konusunda daha hızlı ve güvenli olarak bilgi paylaşımı da gerçekleşmiş olacaktır.

Bunların dışında müşterilerin tüketimlerinin bölgesel olarak benzer abonelerle; kurulu güç/tüketim ilişkisi ile ve müşterilerin mevsimsel olarak geçmiş tüketimleri üzerinden kıyaslama yolu ile kontrol veri tabanları oluşturmak bu günkü imkânlarla da mümkündür. Önemli olan tüm lisans bölgesinin tam denetimini sağlamaktır.

Bunların yanında gerek lisans bölgesindeki iller; gerekse tüm lisans bölgesindeki gerçek kayıp/kaçak hesaplamasında da alım noktasındaki baradan ölçümü yapılan ve sıfır kayıplı aboneler diye tabir edilen abonelerin tüketimlerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Aksi halde üretilen bilgiler tam olarak gerçeği yansıtmayabilir şöyle ki,

200 MW gücü olan iki farklı il düşünürsek, bunlardan birinde sadece bir abonenin TEİAŞ alım noktasındaki baradan beslenen 90 MW gücündeki müşterinin tüketim yaptığını düşünürsek; her iki ilin de kaçak kayıp oranları aynı olsa bile bu 90 MW gücünde sıfır kayıplı müşteriye sahip olan ilin görünen kaçak/kayıp oranının daha düşük görüneceği de bir gerçektir.

Bu konuda bazı çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Önemli olan sektörün ihtiyaçlarını karşılayabilecek ve enerji yönetimini daha verimli hale getirecek bir çözümün hayata geçirilmesidir.

coskun.tezel@akillisebekeler.com

Aslında Elektrik dağıtımında kaçak ve kayıp farklı iki kavramı ifade etmektedir. Teknik kayıplar ölçülebilir ve işletme yönetimi ile giderilebilir.

Burada üzerinde durmak istediğimiz konu kaçak elektrik kullanımının düşürülmesi ile ilgili çalışmalardır.

Kaçak elektrik kullanımının tanımı EPDK’nın Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinin 13.maddesinde aşağıdaki gibi tarif edilmiştir.

Kaçak elektrik enerjisi tüketimi

MADDE 13 — (1) Gerçek veya tüzel kişilerin;

a) Dağıtım sistemine veya sayaçlara veya ölçü sistemine ya da tesisata müdahale ederek, tüketimin doğru tespit edilmesini engellemek suretiyle, eksik veya hatalı ölçüm yapılması veya hiç ölçülmeden veya yasal şekilde tesis edilmiş sayaçtan geçirilmeden mevzuata aykırı bir şekilde elektrik enerjisi tüketmesi,

b) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin ilgili mevzuata uygun olarak kestiği elektrik enerjisini, yükümlülüklerini yerine getirmeden dağıtım lisansı sahibi tüzel kişinin izni dışında açması, kaçak elektrik enerjisi tüketimi olarak kabul edilir.

Kaynak:EPDK

Kayıp Kaçak Hedefleri

Bir Elektrik dağıtım bölgesinde mevcut durumu net olarak incelemeden kaçak kayıp oranlarını bir hedef belirterek düşürmeyi taahhüt etmek sonuçta hayal kırıklığına sebep olur.

Kaçak kayıp oranlarını düşürecek hedefler koyabilmek için dağıtım bölgesindeki abone ve abone bağlantı yapıları hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Aynı zamanda enerji alış veriş noktalarının da baradan ölçülenler veya toplayıcı sayaçtan ölçülenler ve çevirme oranlarına dikkat etmek gereklidir. Aksi halde yanlış bilgi ile enerji alış miktarı hatalı olarak ölçülmüş olur ki bu da dağıtım şirketi açısından belki de kayıp olarak gözükecektir. En azından şirketin performansını hatalı olarak yansıtacaktır.

Örnek olarak aynı tüketim miktarlarına sahip ve müşteri portföyü farklı iki bölgeyi ele alırsak;

	Alınan Enerji	Satılan Enerji	Fark	Görünen	Sıfır kayıplı	% 3,5 trf.kay	Gerçek
	Kwh	kwh	kwh	K/K %	satış kwh	sat.top.	K/K %
1.il	100,000,000	90,000,000	10,000,000	10%	35,000,000	1,000,000	16%
2.il	100,000,000	90,000,000	10,000,000	10%	10,000,000	1,000,000	11%

Yukarıdaki örnek tabloda görüldüğü gibi aynı miktarda enerji alan, fakat satışta ölçüm yönteminde farklılıklar olan iki farklı bölgede görünen K/K oranı % 10 iken, Müşteri tüketimi baradan ölçülen veya yönetmelik gereği %3,5 trafo kaybının faturalar ilave edildiği satışlar dikkate alındığı zaman gerçek K/K oranları çok değişmektedir. Belki dağıtım şirketleri kendilerini toplam K/K oranı üzerinden değerlendiriyorlardır ki bu zaten yönetmeliklerdeki ve EPDK’ya bildirilecek yöntemdir. Fakat 1.ildeki gerçek K/K oranlarına bakarsak % 16 lik bir kayıp söz konusudur.

Kayıp Kaçak ile Mücadelenin Faydası

Kayıp kaçağı düşürmenin faydası burada görülmektedir, bu kayıp oran ne kadar aşağı çekilebilirse şirket için o kadar gelir arttırıcı bir faaliyet olacaktır.

Örnek tablo sadece değerlerin çarpıcılığını göstermek için verilmiştir, burada ölçüm kriterler değiştiği zaman gerçek K/K oranları da oldukça değişkenlik gösterecektir.

En doğrusu kaçak elektrik kullanmayı önleyici tedbirleri almaktır, buna rağmen kaçak elektrik kullanımı hiçbir zaman sıfıra inmeyecektir. Önlemlere rağmen oluşan kaçak elektrik kullanımı mücadelesi de devam edecektir.

Kaçak elektrik kullanımının önlenmesi için her müşterinin ölçü sisteminin mühür altında olması şarttır, tek başına sayaç klemens kapağını mühürlemek sonuç vermeyebilir, özellikle elektrik panolarında kaçak bağlantı yapmaya uygun bölümler varsa müşterinin bu bölümleri iç tesisat yönetmeliğine uygun hale getirmesi istenir ve elektrik panoları, yönetmeliğe uygun olarak mühürlenir.

Sayaçlarda klemens kapağını açmadan sayaçlar üzerinden yapılan kaçakları önlemek için okuma ve açma/kesme dönemlerinde gözle görülür bir aksaklık varsa doğrudan şirket yetkililerine bildirilir, gerekirse fotoğraflanır.

Özellikle geçici kabul ve tesisat muayene işlemlerinde müşteri hizmetlerinden konunun uzmanı bir kişi komisyonda bulundurularak denetimi sağlanır.

Kaçak Elektrik Tespiti

Kaçak elektrik kullanımının tespiti genel olarak;

Şirket personeli (veya taşeron firma) çalışanları bildirimi,
Üçüncü kişilerden telefon, mail gibi iletişim araçları ile bildirimi,
Denetimler sırasında şirket elamanlarınca,
Şirket veri tabanında yapılan analizler sonucu şüpheli tüketimlerle,

Denetim listeleri oluşturulabilir.

Kaçak elektrik kullanımını tespit etme ve tutanak altına alma kadar önemli bir hususta

İşin takibidir. Kimlerden kaçak kullanım bildirimleri geldi ise hepsini kayıt altına almak ve sonuçları hakkında bildirim sahiplerinin (eğer iletişim bilgilerini vermişler ise) bilgilendirilmesi mutlaka sağlanmalıdır.

Gelen bu bildirimlerin, kaçak elektrik kullanan müşterilerin tespitinde tutulacak kaçak tespit tutanaklarının sonuçlarının takibi, arada kaybolan veya sıra atlayan belgelerin nerede ve hangi birimde takıldığı, tutanakların ve güç tespitinin usulüne göre yapılıp yapılmadığı ve tutanak sonuçları sonuna kadar takip edilebilmelidir.

Bütün bunların takibini bir form tasarımı ile gün ve saat bazında kolayca takip etmek, bu takip neticesinde gerek birimler arasında gerekse birim içinde bir çalışanda takılan veya gözden kaçan belgeleri sonuçlandırarak hem gelir arttırıcı bir çalışma yapmak, hem de birimler arasında zaman, zaman yaşanan sürtüşmeleri ve anlaşmazlıkları fırsata çevirmek mümkündür.

Her birimin ve her çalışanın yaptıkları işin ayrı, ayrı denetlendiğini bilmeleri çalışanlar arasında rekabet ortamını da oluşturur. Başarılı olmak için hiçbir çalışan veya birim işlerini savsaklamaz ve hangi işin ne aşamada ve ne süredir kendisinde kaldığının belli olması nedeniyle motivasyon kendiliğinden artmış olur.

Bu mücadelenin tek başına yeterli olması düşünülemez, müşteri kusuru dışında hatalı ölçümler her zaman olabilir ve bu hatalı ölçümler çoğu zaman yüksek oranda tüketimlerin kaybolması demektir. Bu durumu önlemek için zaman, zaman özellikle akım trafolu müşterilerde ölçü devrelerinin kontrolü ve sayaçların etalon edilmesi gereklidir. Bakıldığında her şey normal gözüken bir ölçü sisteminde arızaların olması muhtemeldir.

Bu uygulamalarda başarılı olmak için öncelikle ölçü sistemleri konusunda çok iyi yetişmiş bir ekibin oluşturulması gerekir, gerek mevcut tesislerde gerekse yeni tesislerde yönetmeliğe uygun cihazların kullanılmasının denetimi, sayaç ayar masası ve etalon konusunda uzman çalışanlar temin etmek veya eğitim yolu ile bilgilerinin güncellenmesi sağlanmalıdır.

Bütün bu yapılan işlemlerin uygun formatta raporlanması ve bir plana göre takibi gerekmektedir.

Coşkun Tezel