Elektrik Talep Yönetimi; Elektrik Piyasası Denetleme ve Düzenleme Kurulu (EPDK) ve Enerji Bakanlığı’nın yayınladığı raporlarda çok açık şekilde belirtildiği üzere Türkiye iletim ve dağıtım şebekesi giderek yaşlanmakta, çağın gereksinimlerinin gerisinde kalmaktadır.
Şekil-1’de yıllara göre talebin artışı gösterilmiştir. Her yıl düşük senaryo ile %6,7, yüksek senaryo ile ise %7.5 olarak tahmin edilen elektrik talep artışını göz önüne aldığımızda, yakın gelecekte iletim ve dağıtım şebekemiz artan miktarlarda elektriksel ve termal stres altına girecektir.
Avrupa’nın 6. büyük ekonomisi ve elektrik piyasası olan Türkiye elektrik piyasasında ithal enerji bağımlığı %71,5 düzeyindedir. Enerji talebinin karşılanmasında yüksek oranda dışa bağımlılık; EPDK’nın 2010-2030 dönemi için enerji alanında gerekli yatırım ihtiyacını 225 – 280 Milyar $ olarak tahmin etmesinde önemli rol oynamıştır.
Bunun yanında yerli ve yenilenebilir kaynakların değerlendirilmesinin önemi, kaynak çeşitlendirilmesinin gereği; şu an AB ortalamasının yaklaşık üçte biri düzeyinde kişi başı brüt elektrik tüketimimizin (3099 kWh/yıl) benzer seviyelere çıkarılmasının hedeflenmesi ile ekonominin yüksek enerji yoğunluğu, enerji verimliliğinin artırılması ve yeni enerji yatırımları için büyük potansiyel teşkil etmektedir.
Jeopolitik konumumuzdan kaynaklanan kaynaklara yakınlık ve enerji terminali olma potansiyelimiz, enerji alanında arz-talep güvenliğini daha ciddiye almamızı zorunlu kılmıştır.
Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri başta olmak üzere; iletim dağıtım hatlarında %70’lere varan teknik kayıp ve kaçak oranları dağıtım şirketlerini önlem almaya, şebeke altyapısını iyileştirmeye sevk etmiştir.
Lisanssız üretimin 1 MW’a çıkarılması ve teknolojinin ucuzlaması ile birlikte; başta rüzgar ve güneş santralleri olmak üzere yenilenebilir enerji santrali kurulumları gün geçtikçe artmaktadır.
Bu tür santraller belli bir yapısal dizilim göstermemekle birlikte genel olarak merkezi tüketim noktalarından uzakta inşa edilmektedir.
İletim ve dağıtım hatlarında iletkenin direncinden dolayı enerji kayıpları (I2R) ortaya çıkmaktadır. Elektrik enerji transferlerinde kayıplar kadar enerji kalitesi de büyük önem arz etmektedir. Teknolojik hassas cihazlar kaliteli, güvenli ve sürdürülebilir enerjiye ihtiyaç duymaktadır.
Elektrik Talep Yönetimi – ENTSO-E
Türkiye mevcut enerji iletim sisteminde gerilim dalgalanmaları, frekans değişimleri ve aşırı yüklenme sonucu ortaya çıkan enerji kesintileri nedeniyle Avrupa iletim ve dağıtım sistemine (ENTSO-E) henüz tam olarak entegre edilememiştir.
Bu sorunları çözmek için ulusal enerji yönetim merkezi kurularak belirli enerji nakil hatlarının primer tarafında enerji analizörleri kurularak enerji kalitesi izlenmiştir.
Milli Güç Kalitesi İzleme Merkezi tarafından Türkiye iletim sistemi gerçek zamanlı olarak izlenerek sistemdeki olumsuzluklar gerekli müdahaleler ile giderilmeye çalışılmaktadır.
Böylece ENTSO-E sistemine uyum sağlamak için gerekli enerji kalite standardı sağlanmaya çalışılmaktadır. ENTSO-E’ye bağlanma aşamasının 3 aşamada gerçekleştirilmesi planlanmış ve ilk 2 aşama başarıyla gerçekleştirilmiştir.
Deneme işletme dönemi 3. fazının ise 2013 sonbahara kadar tamamlanması planlanmaktadır. Mevcut durumda, Bulgaristan ve Yunanistan ile aylık ihale usulü ile sınırlı olarak ticaret gerçekleştirilmektedir.
Tüm aşamalar tamamlandığında günlük olarak ticaretin yapılması planlanmaktadır. Nükleer enerjiden vazgeçme politikalarını uygulayan Avrupa Birliği ülkeleri daha çok yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapma politikası sürdürmektedir.
Dolayısıyla, Türkiye bölgesindeki enerji potansiyelini de ENTSO-E bağlantısı ile birlik kıtasına aktarmak istemektedir. Bunun yanında, uzun vadede gerçekleştirilmesi beklenen Desertec gibi projelerle Türkiye’nin Kuzey Afrika ve Orta Doğu’daki enerji kaynakları ile Avrupa’daki tüketim için stratejik bir köprü olması beklenmektedir.
Türkiye iletim hatlarındaki gerçek zamanlı izleme sistemini yaygınlaştırma çalışmalarına devam etmektedir. Ancak dağıtım şebekelerinde ise henüz gerçek zamanlı izleme sistemleri yaygın olarak kurulmuş değildir. İzlenen noktalardan toplanan veriler ise henüz detaylı analizlerle değerlendirilememektedir.
Elektrik dağıtım özelleştirmeleri tamamlanmak üzere olup, kayıp-kaçak oranı ortalama %18 mertebelerindedir. Şekil-5’te özelleştirilmeler sonrası bölge bölge dağıtım şirketleri gösterilmiştir.
TEİAŞ 2010 verilerine göre Türkiye’deki yıllık iletim kayıp oranı %2,8 iken, SCADA/EMS Ulusal Enerji İzleme Sistemi kurulduktan sonra 2011 verilerine göre iletim kayıp oranı %1,9 seviyesine gerilemiştir.
Makalenin Devamı aynı başlıkta altında bölüm bölüm gelecektir.