Dağıtım Sektöründe Müşteri ve Kamu Hakları; Elektrik dağıtım hizmetleri TEK (Türkiye Elektrik Kurumu) ve TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.) adı altında Devlet tarafından yürütülürken, Yürütülen hizmetler Teftiş Kurulu aracılığı ile Kurum adına denetlenirdi. Yani Devlet kendi işini denetlerdi.
Dağıtım Şirketlerinin Özelleşmesi bir yılı bulduğu halde özelleşen dağıtım şirketlerinde Kamu adına bir denetim yapılmadığı gibi, basından takip ettiğimiz veya bizzat şahit olduğumuz, kanun ve yönetmeliklere aykırı uygulamalar olduğu görülmektedir. Bu usulsüz uygulamalar sonucunda gerek Kamu, gerekse tüketici mağduriyetleri söz konusu olmaktadır.
Dağıtım lisansı sahibi şirket, mülkiyeti Tedaş’a ait olan tesislerin yapımında işleri ihale ederek taşeronlar vasıtası ile yaptırırken, bu yapımların geçici kabulünü de kendisi üstlenerek hem ihale makamı hem denetim makamı görevini yürütmektedir. Denetim ve kabul işlemlerinin yüklenici tarafından yapılması ne kadar sağlıklı olur o da ayrı bir sorun. Aynı anda hem işi hem denetimi ve kabulünü yapmak gibi bir uygulamaya hiçbir ihale örneğinde rastlanmamıştır.
Dağıtım Sektöründe, Müşteri ve Kamu Hakları – Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği
EPDK’nın12.10.2011 tarih ve 28082 sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan “
ELEKTRİK PİYASASINDA FAALİYET GÖSTEREN ÜRETİM VE DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN LİSANSLARI KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİNİN İNCELENMESİNE VE DENETLENMESİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK” bulunmasına rağmen bu konunda hiçbir denetim faaliyeti olmadığı gibi,
ELEKTRİK PİYASASI MÜŞTERİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ’ nin ilgili maddelerinde açıkça tarif edilmiş olmasına rağmen, Dağıtım Lisansı sahibi olup dağıtım şirketlerini işleten şirketler bu yönetmeliğe aykırı uygulamalarına devam etmektedir.
Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde elektrik kesme, ihbarname bırakılması, kaçak tespiti ve tahakkuku detaylıca anlatıldığı halde, fiili olarak elektriğini kesmeden müşterinin ikinci faturasına kaçak tahakkuku uygulamaktadırlar.
Kaçak kullanım olsa kaçak kullanım tutanağı, mühürleme tutanağı olması gerekir ayrıca kaçak kullanımda güç ve süre tespiti yapılması zorunludur, ama bu şirketler müşterinin o dönemdeki tüketiminin tamamına kaçak tarifesi uygulamaktadır.
Bunun yanında işletme ve yatırım konularında da tam bir denetimsizlik mevcut, Şirket yatırım programını EPDK’ya onaylatıyor bu doğru, bu yatırım programının fiziki gerçekleşme izlemesi de yapılıyor fakat şirket tarafında işler hayli karışık en ufak bir işletme masrafı bile yatırım gibi gösterilip geçici kabuller oluşturulması, tesisin sahibi kamu olmasına rağmen demontaj malzemelerin daha sonra akıbetinin ne olduğu, hurdaya ayrılıp daha sonra yeni tesis yapımında kullanılarak tarife yoluyla bedelinin Kurumdan tahsil edilip edilmediği gibi onlarca soru işareti var.
Müşteri Hizmetleri yönetmeliğinin 21. (c) maddesinde açıkça belirtilmesine rağmen ya faturalar son ödeme tarihinden on gün önce tebliğ edilmemekte veya son ödeme günü abone elektrikleri vadesi dolmamış borçtan dolayı kesilmektedir.
Şu ana kadar 12 Elektrik dağıtım bölgesi özelleştirme yolu ile Dağıtım Lisansı alan şirketlere devredilmiş olup bu 12 bölgedeki 2008 yılı sonu itibari ile toplam abone sayısı 16.097.800 dir. (Kayseri ve Civarı Elk.A.Ş.Hariç)
Elektrik Dağıtım Bölgesi Abone Sayıları
| Bölge Adı | Abone Sayısı (Bin) | Tedaş Top.Oranı | Tüketim GWh | Tedaş Top.Oranı |
| Çoruh | 988.2 | 3.2 % | 2.267.7 | 1.7 % |
| Fırat | 659.5 | 2.7 % | 2.145.2 | 1.6 % |
| Çamlıbel | 734.7 | 2.4 % | 2.087.9 | 1.6 % |
| Meram | 1.530.5 | 5.0 % | 5.858.9 | 4.4 % |
| Başkent | 3.078.9 | 10.1 % | 11.161.5 | 8.3 % |
| Uludağ | 2.278.5 | 7.4 % | 10.940.5 | 8.1 % |
| Trakya | 767.8 | 2.5 % | 5.473.7 | 4.1 % |
| Sakarya | 1.308.0 | 4.3 % | 8.760.5 | 6.5 % |
| Osmangazi | 1.276.7 | 4.2 % | 5.041.7 | 3.8 % |
| Menderes | 1.508.2 | 4.9 % | 3.815.4 | 2.8 % |
| Göksu | 487.5 | 1.6 % | 3.302.6 | 2.5 % |
| Yeşilırmak | 1.479.3 | 4.8 % | 4.062.7 | 3.0 % |
| Toplam | 16.097.80 | 53.10 % | 68.918. | 48.40 % |
Kaynak:EPDK
Bu abone sayısı Tedaş’lar toplamının yaklaşık % 53 oranına karşılık gelmektedir, başka bir anlatımla 16.000.000 elektrik abonesinin aldığı hizmetler ve 12 bölgenin yüzlerce milyon Tl. tutarındaki yatırımları tamamen denetim dışıdır.
Bu sayılar dikkate alındığında Özel Şirketler aracılığı ile hizmet götürülen abone sayısının birçok devletin nüfusundan fazla olduğu, 2012 yılı yatırımları tutarının ise birçok devletin IMF ve Dünya Bankasından temin etmek için aylardır uğraştıkları kredi miktarlarının üzerindedir. Her ne şartta olursa olsun ne abone sayısı olarak ne de yatırım tutarları olarak hafife alınacak bir miktar olmadıkları açıkça görülmektedir.
Dağıtım Sektöründe Müşteri ve Kamu Hakları – Elektrik Kesinti Tazminatı
Ayrıca, EPDK’nın “ELEKTRİK PİYASASINDA DAĞITIM SİSTEMİNDE SUNULAN ELEKTRİK ENERJİSİNİN TEDARİK SÜREKLİLİĞİ, TİCARİ VE TEKNİK KALİTESİ HAKKINDA YÖNETMELİK” hükümlerine göre bir yıl içerisinde elektrik kesintilerinin maksimum süreleri belirtilerek, Bu süreyi aşan kesintiler ile dağıtım şirketi tarafından tüketicilere ödenecek olan tazminatlar da belirtilmiştir.
Bazı dağıtım şirketleri, kendi sorumluluklarındaki şebeke arızalarının TEİAŞ tarafına yansıyarak kendilerine ceza uygulanmaması için, şebekelerini ıslah ederek bakım yapma yerine, Trafo merkezlerinden önce birer KÖK (Kesici Ölçü Kabini) yaparak arızalarının kendi bölgelerinde kalmasını sağlıyorlar, yapılan bu uygulama ise kamu kaynaklarının israfından başka bir şey değildir.
Tüketiciler adına bu kadar yoğun bilgi olmasına rağmen, müşteriler kendi haklarını bilmedikleri gibi, haklarını bilmiş olsalar bile şikayetlerini Dağıtım Lisansı almış Dağıtımla görevli şirkete bildirdiklerinde sonuç alamıyorlar, bunun dışında şikayetlerini iletecekleri makamları bilmediklerinden genel olarak Valilik ve Kaymakamlıklara müracaat ederek, zamanlarını boşa harcadıkları gibi herhangi bir sonuç almaları da mümkün olmuyor.
Dağıtım Şirketleri her müşteriye ay içerisinde elektrik faturalarını verirken aynı zamanda haklarını öğrenebilecekleri, tüketicilerin şikâyetlerini iletebilecekleri bir çözüm noktasını belirten fatura üzerinde bir uyarı yazısı sunabilirler, ayrıca bu iş için bir web sitesi veya çağrı merkezi oluşturulabilir.
Elektrik Dağıtım Şirketleri Çağrı Merkezleri
Bazı dağıtım şirketleri çağrı merkezi kurduklarını, ayrıca web sayfalarında dilek ve şikâyetler için erişim imkânı sunduklarını söyleseler de genel olarak hiçbir talebe olumlu cevap vermemektedirler,100 konutluk bir sitede ayda 15 saat elektrik kesintisi olduğunu söylediğinizde hemen olmaz yanlışınız var gibi savunmaya geçiyorlar, oysa tüketici hakkını arayabilse o sitedeki abonelere ait elektronik elektrik sayaçları içinde hem kesinti hem voltaj bilgileri gibi birçok bilgi bulunmaktadır. Ayrıca araştırmadan ölçmeden kestirme cevap veren dağıtım şirketi yetkilisi ya bu bilgiden yoksun veya tüketiciyi ciddiye almıyor. Her türlü şartta olan 16.000.000 tüketiciye ve Kamunun kaynaklarına oluyor.
Dağıtım Şirketlerinin Yönetim Kurulu Başkanları veya CEO’larının iyi niyetli oldukları inancımı korumak istiyorum, fakat uygulamadan sorumlu olan birim yöneticilerinin şirkete gelir getirme ve başarılı oldukları imajını vurgulamak için bu tür hukuksuz uygulamalara başvurmuş olabilirler.
Bazı şirketlerde en azından kendi iç denetim birimleri bulunuyor fakat bu birimlerin iş tanımında neler var, neyi denetliyorlar o belli değil. Sadece kendi iç dinamiklerine odaklanmış bir iç denetimin şirketin yukarıda bahsettiğim konulara bir faydasının olacağını sanmıyorum.
Enerji alanında faaliyet gösterirken, 2011 Yılı Aralık ayında iflas eden ABD’nin 7.büyük şirketi ENRON’un batışının arkasındaki en büyük eksiklik, denetim eksikliği idi.
Coşkun Tezel