Elektrik üretimi konusunda son yayınlanan listeye göre Mart 2012 tarihi itibari ile çeşitli kaynaklara göre üretim yapacak olan 793 adet üretim lisansı verilmiş ve tesislerin yapımları belli düzeye gelmiş durumdadır.
Her ne kadar aşağıda vereceğim bilgiler sektörü takip edenler tarafından bilinse de özellikle lisanssız üretim yapacaklar belki takip edememiş olabilir, bu açıdan belirtmekte fayda olduğunu düşünüyorum.
EPDK TEBLİĞİ
10 Mart 2012 tarih ve 28229 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “ELEKTRİK PİYASASINDA LİSANSSIZ ELEKTRİK ÜRETİMİNE İLİŞKİN YÖNETMELİĞİN UYGULANMASINA DAİR TEBLİĞ”
uyarınca toplam kurulu gücü 500 kW altında olan kojenerasyon tesisleri üretim lisansı almadan (madde 5.1.Mikro kojenerasyon veya kurulu gücü 500 kW olan yenilebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinde üretim yapacak gerçek veya tüzel kişiler lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır.) kendi elektrik enerjisini üretebilecek ve ihtiyaç fazlalarını söz konusu tebliğin 24. maddesinde belirlenen usuller çerçevesinde 25.madde hükümlerine göre 10 yıl süre ile yerel dağıtım firmalarına satabileceklerdir. (yerel dağıtım firmaları 10 yıl süre ile bölgelerindeki bu kojenerasyon tesislerinin ihtiyaç fazlasını almakla yükümlüdür.)
Tebliğin 5.1.maddesinde göre mikro kojenerasyon veya kurulu gücü azami 500 kW olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinde üretim yapacak gerçek veya tüzel kişiler lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf olduğu,
5.2. maddesinde ise, “Yalnızca kendi ihtiyacını karşılamak amacıyla, tesis toplam verimliliği 27/10/2011 tarihli ve 28097 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelikte belirlenen değerin üzerinde olan kojenerasyon tesisi kuracak gerçek veya tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf” olduğu belirtilmekle bu konuda yatırım düşünen ihtiyaç sahipleri için büyük kolaylık sağlanmıştır.
Aynı tebliğin 6.maddesinde ise bağlantı esasları belirtilmiştir. (Bu nedenle teşebbüsün tümü için bir uzmandan teknik destek alınması doğru olur, bu madde de o kapsamda değerlendirilebilir.)
22.02.2012 tarihinde 28212 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve 31.03.2012 tarih ve 28250 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak tadil edilen;
RÜZGÂR VE GÜNEŞ ENERJİSİ
“RÜZGÂR VE GÜNEŞ ENERJİSİNE DAYALI LİSANS BAŞVURULARINA İLİŞKİN ÖLÇÜM STANDARDI TEBLİĞİ”
ile de Rüzgâr ve Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla yapılan lisans başvurularında kaynak bazında standardına uygun ölçüm yapılmasına ilişkin usul ve esaslar belirtilmiştir. Bu tebliğler içerisinde detayları belirlenmiştir. Çalışmalar bu usul ve esaslar çerçevesinde yapılmalıdır.
Verilen bu lisansların içinde her ne kadar kömür ve doğalgaz üretimi olsa da, ciddi bir bölüm de rüzgâr ve hidroelektrik üretimi ile ilgilidir. Bu uygulama ile önümüzdeki yıllar içerisinde yenilenebilir enerji üretimi konusunda, ülkemizdeki mevcut atıl durumda bulunan kaynaklar üretime kazandırılacak,böylelikle mevcut üretim çeşitliliği üzerinde değişiklik olacak, fosil yakıtlara bağlı üretimin ağırlığı azalacak ve daha temiz enerji kaynakları kullanılırken, aynı zamanda karbon salınımı da azalacak ve en önemlisi de dışa bağımlılığımız da azalmış olacaktır.
EPDK verilerine göre dünyada 2008 yılı değerleri ile toplam elektrik üretiminin % 21.30’u doğalgazdan sağlanırken, ülkemizde bu oran % 49,74 gibi yüksek bir orandadır, (ülkemizde bu oran 2010 yılı sonunda % 31’e kadar gerilemiştir.) bu nedenle daha çok yenilenebilir enerji üretimine ihtiyacımız vardır, kaldı ki, hem hidrolik hem, güneş hem de rüzgâr olarak kullanamadığımız kapasitemiz mevcuttur.
2010 yılı EÜAŞ Verileri
Ülkemizde 2010 yılı EÜAŞ verilerine göre toplam elektrik üretiminin % 45,37’si EÜAŞ tarafından karşılanırken bu oran 2010 yılı itibariyle % 41’e gerilemiştir. Üretim konusundaki bu tebliğ ve teşviklerle üretimde özel sektör payı daha fazla olacaktır.
Kişi başına 2008 yılı elektrik tüketimi ise Dünyada 2.781 kwh/kişi, OECD ülkelerinde 8.483 kwh/kişi, Ülkemizde ise 2.400 kwh/kişi’dir. Önümüzdeki yıllarda gelişmişlik ölçüsüne göre ülkemizde de elektrik tüketiminde olabilecek artış açık olarak gözükmektedir. Bu anlamda sektörde girişimciler için daha çok fırsat olduğu görülmektedir.
Bu durumda üreticilere görevler düştüğü gibi İletim ve Dağıtım şirketlerine de görevler düşmektedir. Mevcut durumda il bazında bakıldığı zaman, illerde dağıtım şirketlerinde enerji alış noktaları (görev bölgesi dışına enerji veriş dahil) olmak üzere toplam onlar adetle ifade edilebilir iken, üretimin serbestleşmesi ile yüzlerle ifade edilebilecek düzeye gelebilecektir ki, (lisanssız üretilen bu kojenerasyon tesislerinin kendi tüketimleri ve dağıtım bölgesine sattıkları tüketim fazlalarının ölçümleri de dahil) bu alış/veriş noktalarının aylık sayaç okuma işleri dağıtım şirketleri için başlı başına bir uğraşı olacaktır.
Uzaktan Kontrol Sayaç Okuma Şartı
Bu tebliğin 16.maddesinde açık olarak belirtildiği üzere 11 kW’dan büyük olan üretim tesislerinin uzaktan izleme ve uzaktan kontrol sisteminin kurulum esasları, sistemden alınacak veri detayları ve veri iletişiminin masrafları detaylı olarak belirlenmiştir.
Bunların dışında 2012 yılı için uygulanan serbest tüketici limiti olan 25.000 kwh/yıl kriteri önümüzdeki yılda daha aşağı çekilirse (EPDK’nın açıklamasına göre, okuma sistemlerinin kurulmasına bağlı olarak) o zaman bir taraftan üretici sayaçlarını okumak, diğer taraftan serbest tüketici sayaçlarını okumak zamanla sınırlandırıldığından dolayı, bu zaman zarfındaki sıkışıklığı önlemek ve EPDK’nın da tebliğleri gereğince bu sayaçların uzaktan okunması esastır.
Müşterilerin Tüketimlerinin Anlık İzlenmesi
Gerek alınan enerjilerin, gerekse görev bölgesi dışına verilen enerjinin, üreticilerin ve EPDK’nın belirlediği müşterilerin tüketimlerinin anlık olarak izlenmesi zorunlu hale gelmiştir;
Bu konuda EPDK tarafından yayımlanan “ELEKTRİK PİYASASINDA DAĞITIM SİSTEMİNDE SUNULAN ELEKTRİK ENERJİSİNİN TEDARİK SÜREKLİLİĞİ, TİCARİ VE TEKNİK KALİTESİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİK” in “Ölçüme ilişkin altyapı yatırımlarının tamamlanması” başlığı altındaki Geçici Madde 2 “GEÇİCİ MADDE 2 – (1) İkinci uygulama dönemi yatırım planı içerisinde; tedarik sürekliliğinin ve teknik kalitenin otomatik olarak kaydı için tesis edilecek uzaktan izleme ve kontrol sistemi için yatırım öngören ve bunun için hazırlanan yatırım planları Kurul kararıyla onaylanan dağıtım şirketi; söz konusu yatırımı, 31/12/2012 tarihine kadar tamamlar ve 1/1/ 2013 tarihinden başlamak üzere elektrik enerjisi tedarik sürekliliği ve teknik kalite göstergelerine ilişkin tüm verileri otomatik olarak kaydetmeye başlar” maddesi ile dağıtım şirketleri görevlendirilmiştir.
Sayaçların Uzaktan İzlenmesi Mümkün Mü?
Bu günkü şartlarda sayaçların uzaktan izlenmesi mümkündür hatta birçok yerde uygulanmaktadır, edindiğimiz bazı bilgiler ışığında ise bazı dağıtım şirketleri bu konu üzerinde çalışmaya ve yatırım yapmaya başlamışlardır.
Dağıtım lisansı sahibi şirketlerin bu konudaki çalışmalarını memnuniyetler takip ediyoruz, bu konudaki altyapı sağlam oluşturulursa uygulamanın yaygınlaştırılması sırasında sistemlerin entegrasyonu daha verimli olur,
Dağıtım şirketlerinin ticaret hacmi açısından belki çok büyük oranda değişiklikler olmayabilir, kojenerasyon olarak elektrik üretecek tüketicilerin bir bölümü belki halihazırda serbest tüketici olarak faaliyetlerine devam ediyor olabilirler, bu nedenle dağıtım şirketinin ticaret hacmi fazla etkilenmez iken; tüketim fazlaları olan üretimleri sisteme verenler nedeniyle dağıtım şirketleri açısından ek iş olarak bir miktar iş artışı olabilir.
Bundan on yıl önce serbest tüketici, serbest üretici ve lisanssız üretici kavramlarını kimse telaffuz etmezken, o günlerde hayal bile edilemezken bugün binlerce kişi elinde çanta, serbest tüketicilere elektrik satmakla meşgul olmaktadır. Şimdiden on yıl sonrasını planlamayan ona göre strateji oluşturmayan şirketleri ileride sıkıntılı süreçler beklemektedir.
Coşkun Tezel
coskun.tezel@akillisebekeler.com