Fonlama Modelleri ile Kitlesel Fonlama için çok çeşitli kaynaklarda farklı tanımlamalar yapılmaktadır. Dahası kitlesel fonlama yapısı 2000’li yıllardan günümüze gelene kadar da çok fazla değişime uğramıştır. Ancak, en genel tanımı bir fikre veya projeye online kanallar üzerinden sermaye toplanmasını sağlayan yöntemdir. Burada farklılık gösteren yöntemin uygulanış şeklidir. Günümüzde sayıları 1500’e yaklaşan kitlesel fonlama platformlarının, bağış, ödül, borçlanma ve hisse bazlı olmak üzere 4 türü vardır.
1. Bağış Bazlı Model: Gönüllülük esasıyla projenin gerçekleşmesine destek vermek olarak adlandırılabilir. Yardım kuruluşları bu yönteme örnek olarak gösterilebilir.
2. Ödül Bazlı Model: Yapılan yatırımların karşılığında küçük çaplı geri dönüşler alan ancak, yatırımcıların asıl gayesinin küçük ödüller elde etmekten öte olduğu durumdur. Konser organizasyonu için bağışta bulunan kişilere konser bileti verilmesi, ya da kitap yazacak kişinin, kitabın yazımında destek olan yatırımcıya imzalı kitabı göndermesi gibi düşünülebilir. Dünyada ve Türkiye’de en yaygın uygulanan modeldir.
3. Borçlanma Bazlı Model: “P2P Lending”e benzer bir model işlemektedir; yatırımcı yaptığı yatırım karşılığını belli bir süre sonunda faizi ile geri almaktadır. Bankaların da yaptığı gibi önceden anlaşılan faiz oranıyla girişimci yatırım olarak aldığı parayı geri verir.
4. Hisse Bazlı Model: Yatırımcının girişimin hisselerine veya kârına ortak olduğu modeldir. İngiltere’de Property Partner ve Amerika’da Realty Mogul en yaygın örnekleridir. Bu alan SPK’nın sorumluluk alanına girdiği için ülkemizde de SPK Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliğ Taslağı’nı 3 Ocak 2019 tarihinde duyurdu. Son geri bildirimlerden sonra da taslakta ciddi değişiklikler beklenmemekte ancak, taslak gelişmiş ülkelerdeki mevzuatlarla büyük ölçüde benzeşmektedir.
Kitlesel Fonlama Neyi Çözüyor?
Kitlesel fonlama konusundaki bir diğer soru tam olarak neyi çözdüğüdür. Temelde kitlesel fonlama platformları bazı pazar taleplerine cevap vermektedir. Bunlar;
a. Sermayeye erişim. Geleneksel fonlanma yöntemi olan banka kredisi, kredi kartı borçlanması, aile gibi ortamlardan borç alma veya yatırım sermayeleri çoğu zaman projenin, yeni işlerin veya fikirlerin hayata geçirilmesi için yeterli gelmemektedir. Birçok banka yeni fikirlere veya girişimlere kredi vermeye gönülsüzdür veya yüksek riskli projelere kredi sağlamamaktadır. Bunun da en temeldeki nedeni, bu alanda kaliteli risk değerlendirmesi yapamamalarıdır. Bu nedenle pazarda kitlesel fonlama platformları gibi yeni modellere ihtiyaç doğmuştur.
b. Yatırımcılara olan potansiyel dönüş. Globalde düşük faiz oranları ve yüksek fon yönetim ücretleri yatırımcıları da farklı alanlara yöneltmiştir. Bu platformlar, yatırımcılar için birer fırsat üslerine dönüşmüştür.
c. Yeni girişimleri açığa çıkarma. Kitlesel fonlama platformlarının bir diğer önemli faydası, fikirlerin geçerliliğini test edebilme imkanı sunmasıdır. Bir başka bakış açısıyla girişimlerin hali hazırda kısıtlı pazarlama bütçeleri varken ve bu platformlar aracılığıyla hem fikirlerini/projelerini test edebilmekteler hem de bunun tanıtımını yapabilmekteler.
Ödül ve bağış bazlı kitlesel fonlama platformları incelendiğinde globaldeki en büyükler sırasıyla, JustGiving (UK, 2001), GoFundMe (US, 2010), KickStarter (US, 2009) ve Indiegogo’dur (US, 2007). Hisse ve borçlanma bazlı platformlara baktığımızda karşımıza, CircleUp (US, 2012), Crowdcube (UK, 2010), Seeders (UK, 2009), Crowdfunder (US, 2012), Geidvoorelkaar (Netherlands, 2011), Syndicate Room (UK, 2012), CoAssets (Singapore, 2013), ve Seedmatch (Germany, 2011) çıkmaktadır.
İyi Fikirler Nasıl Gerçek Olur?
Türkiye’de ise (başarıya ulaşan fon büyüklüğü) sırasıyla arıkovanı, fongogo, ideanest ve fonbulucu‘dur. Globaldeki yatırım miktarlarıyla kıyaslandığında henüz emekleme aşamasında olduğumuz aşikardır. Bunun nedenleri arasında toplumun henüz bu yapılara hazır olmaması gösterilebilir. Toplum olarak hâla, devlete girip rutin işlerle uğraşmak diğer bir deyişle garanticilik tercih edilmektedir. Bir diğer neden ise çiftlik bank ve kaşar bank gibi olaylarla toplumun daha temkinli yaklaşması gösterilebilir.
Son olarak kitlesel fonlama kapsamında en başarılı projeler listesi incelendiğinde genel olarak tasarım ve teknoloji alanında ciddi yatırımlar bulunmaktadır
Kitlesel Fonlama Kapsamında En Başarılı Proje Listesi
Başarılara bakıp iç geçirmek güzeldi, bir de bu işin dolandırıcılık bacağı var ki kitaplara konu olabilecek türden. İşte başarısızlıkla nam salmış projeler:
IBackPack: KickStarter’dan 720 bin dolar fon topladıktan sonra ortadan kayboldu.
CST – 01: “Dünyanın en ince saati” sloganıyla yola çıkılıp 1 milyon dolardan fazla fon toplayan fikir sahipleri, fikri üretime geçirecek teknolojiye bulamadı.
Elio Motors Scooter: 17 Mn dolar toplayıp üretime geçemeyen bir başka girişim.
Skarp Lazer Tıraş Bıçağı: “Tıraş olmayı devrimleştirme” sloganı ile yola çıktılar önce Kickstarter üzerinden 4 Mn dolardan fazla para topladılar, ardından Indiegogo’ya kayıp buradan da 500 bin dolara yakın fon topladıktan sonra ortadan kayboldular.
Cataldo’nun Kanseri: Kanser hastalığı yalanıyla 38 bin dolardan fazla para toplayan Jennifer Cataldo listede kendine yer bulmuştur.
Bazı başarısız girişimlere yapılan yatırımlar geri alınabilirken bir kısmı da dolandırıcıların kurbanı olmaktadır. Bu alanda başarılı olmak için başarılı ve başarısız girişimleri çok detaylı inceleyip, karakteristik özelliklerini ortaya koymak gerekir. Ve bu işler hiçbir zaman platforma başvurmakla sınırlı kalmıyor. Talebiniz için içerikler/videolar hazırlamak, reklamını yapmak, beklentileri doğru yönetmek ve fon talep miktarını doğru belirlemek gibi konular tamamen sizlerin sorumluluğundadır.
Bir cevap yazın